“Vượt lên số phận”: Hành trình 30 năm gieo mầm nghị lực, khẳng định giá trị nhân văn của Tạp chí Thanh niên

Trong đời sống báo chí – truyền thông, có những chương trình chỉ tồn tại trong một giai đoạn nhất định, nhưng cũng có những chương trình, bằng sự kiên định về giá trị nhân văn, bằng tầm nhìn và tâm huyết của những người tổ chức, đã vượt qua khuôn khổ một cuộc thi để trở thành phong trào xã hội, một hành trình gieo mầm nghị lực bền bỉ.

Chương trình "Vượt lên số phận" do Tạp chí Thanh niên tổ chức là một minh chứng tiêu biểu. Khởi đầu từ năm 1999, qua bảy mùa tổ chức, chương trình đã trở thành nơi hội tụ những câu chuyện cổ tích giữa đời thường, khẳng định niềm tin: dù trong nghịch cảnh nào, con người vẫn có thể đứng dậy, bước đi và sống cống hiến.

Đến nay, hơn 70 nhân vật tiêu biểu đã được vinh danh, hàng trăm bài viết xúc động được bạn đọc cả nước đón nhận, hàng ngàn lá thư gửi về Ban Tổ chức bày tỏ sự đồng cảm và sẻ chia. Cuối tháng 10/2025, "Vượt lên số phận" sẽ bước vào mùa thứ 8 – sự kiện gắn liền với 63 năm thành lập Tạp chí Thanh niên (15/10/1962 – 15/10/2025).

Bảy mùa – bảy dấu mốc đáng nhớ

Mùa 1 (1999): Gieo mầm từ những câu chuyện giản dị

Mùa đầu tiên diễn ra với quy mô khiêm tốn, nhưng gây xúc động mạnh khi vinh danh 10 nhân vật điển hình: một học sinh khuyết tật ở Quảng Trị vẫn kiên trì tới lớp trên đôi nạng gỗ, một nữ bệnh nhân ung thư ở Hà Nội mở lớp dạy chữ miễn phí cho trẻ em nhập cư, hay một thanh niên nghèo ở miền Tây vừa làm thuê vừa nuôi em ăn học.

Mùa 2 (2006): Mở rộng phạm vi, lan tỏa khắp cả nước

Mùa thứ 2 đã thu hút sự quan tâm từ khắp các vùng miền. Nhiều tấm gương thanh niên khởi nghiệp trong nghịch cảnh được giới thiệu, như chàng trai cụt một chân ở Đắk Lắk sáng lập xưởng cơ khí, tạo việc làm cho hàng chục lao động nghèo.

Mùa 3 (2009): Kết nối doanh nghiệp, hỗ trợ thiết thực

Điểm nhấn mùa 3 là sự đồng hành của doanh nghiệp và các quỹ học bổng. Các nhân vật không chỉ được vinh danh mà còn nhận hỗ trợ vốn khởi nghiệp, học bổng, xe lăn, máy tính, mở ra cơ hội thực sự để vượt lên số phận.

Mùa 4 (2013): "Khát vọng sống" giữa đời thường

Chủ đề mùa 4 làm lay động hàng triệu trái tim. Hình ảnh những bệnh nhân ung thư vẫn ngày ngày đi làm thiện nguyện, hay một cô gái bại liệt sáng lập lớp dạy nghề cho người khuyết tật… trở thành điểm sáng về tinh thần sống đẹp, sống cống hiến.

Mùa 5 (2022): Gắn bó với công tác giáo dục thế hệ trẻ

Mùa 5 khẳng định sức lan tỏa sâu rộng khi nhiều trường học, cơ sở Đoàn – Hội – Đội đưa gương nhân vật vào sinh hoạt ngoại khóa, giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên.

Mùa 6 (2023): Trở lại sau đại dịch COVID-19

Sau hai năm gián đoạn vì dịch bệnh, mùa 6 trở lại đầy xúc động, vinh danh những tấm gương người khuyết tật, tình nguyện viên nghèo đã cống hiến trong đại dịch. Một thanh niên cụt chân ngày ngày đẩy xe phát cơm miễn phí cho bệnh nhân COVID-19 đã trở thành biểu tượng của nghị lực và lòng nhân ái.

Mùa 7 (2024): Hướng đến nét đẹp và sự năng động của tuổi trẻ

Mùa 7 đánh dấu bước phát triển mới khi kết hợp khởi nghiệp xã hội. Nhiều nhân vật sau khi được vinh danh đã nhận hỗ trợ để mở doanh nghiệp nhỏ, tạo việc làm cho cộng đồng. Đây cũng là mùa khẳng định sức sống lâu bền của chương trình, khi từ tấm gương cá nhân, nghị lực đã biến thành những mô hình cộng đồng bền vững.

Những nhân vật tiêu biểu – minh chứng cho sức mạnh ý chí

Qua bảy mùa, nhiều nhân vật đã để lại dấu ấn sâu sắc:

- Nguyễn Thị Thu (Bình Định): Mắc bệnh xương thủy tinh, phải ngồi xe lăn, nhưng vẫn tốt nghiệp đại học và trở thành giáo viên tin học trực tuyến cho học sinh khuyết tật. 

- Trần Văn Hùng (Hà Tĩnh): Mất đôi tay sau tai nạn, anh tập vẽ bằng chân, gây quỹ từ tranh để giúp trẻ em nghèo. 

- Nguyễn Phương Linh (TP.HCM): Mồ côi cha mẹ, vừa học vừa làm thêm, vẫn đỗ vào Đại học Y Dược, nuôi ước mơ trở thành bác sĩ của người nghèo. 

- Lê Minh Tuấn (Cà Mau): Thanh niên nhiễm chất độc da cam, vượt qua mặc cảm để sáng lập câu lạc bộ dạy nghề miễn phí cho người khuyết tật.  

Mỗi câu chuyện là một minh chứng rằng "số phận" có thể nghiệt ngã, nhưng nghị lực con người luôn mạnh mẽ hơn tất cả.

Hiệu ứng xã hội: Từ câu chuyện trên báo đến hành động ngoài đời

"Vượt lên số phận" tạo hiệu ứng xã hội mạnh mẽ trên nhiều phương diện:

- Khơi dậy tinh thần nhân ái: Hàng triệu bạn đọc đã đồng cảm, sẻ chia và hành động thiết thực. 

- Thúc đẩy trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp: Nhiều đơn vị đã trao học bổng, vốn khởi nghiệp, công cụ sản xuất cho nhân vật. 

- Truyền cảm hứng cho thanh thiếu niên: Các trường học lấy các bài viết làm tài liệu giáo dục, giúp thế hệ trẻ học tập nghị lực từ nhân vật.

- Lan tỏa tinh thần sống đẹp: Ở nhiều địa phương đã hình thành phong trào nhỏ, nơi đoàn viên, thanh niên tự tổ chức các hoạt động thiện nguyện theo tinh thần của chương trình.  

Lan tỏa giá trị nhân văn, góp phần giáo dục thế hệ trẻ

Qua các lần tổ chức, Ban Tổ chức đã nhận được nhiều thư khen, thư chúc mừng từ Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Ban Tuyên giáo Trung ương. Các thư đều bày tỏ sự xúc động trước nghị lực nhân vật và đánh giá cao nỗ lực của Tạp chí Thanh Niên trong lan tỏa giá trị nhân văn.

Ông Nguyễn Toàn Thắng - Tổng biên tập Tạp chí Thanh niên, Trưởng ban tổ chức cuộc thi Vượt lên số phận nhấn mạnh: ''Thông qua cuộc thi không chỉ khẳng định vai trò, trách nhiệm xã hội của Tạp chí Thanh Niên với tư cách là cơ quan lý luận, nghiên cứu khoa học của tổ chức Đoàn, mà còn thể hiện sự đồng hành cùng cộng đồng.''

Chúng tôi mong muốn các tổ chức và cá nhân tiếp tục chung tay, đồng hành để lan tỏa tinh thần sẻ chia, tôn vinh những người yếu thế và cùng góp phần xây dựng một xã hội nhân ái, nơi không ai bị bỏ lại phía sau.".

Song song đó, Ban Tổ chức đã tổng hợp những bài viết hay, đạt giải để xuất bản thành sách "Vượt lên số phận". Các tập sách này được tặng bạn đọc, thư viện nhà trường, thư viện công cộng, góp phần tuyên truyền, giáo dục thế hệ trẻ về ý chí vươn lên và lòng nhân ái.

"Vượt lên số phận" mùa 8 – Sống đẹp, sống cống hiến

Theo kế hoạch, "Vượt lên số phận" lần thứ 8 sẽ diễn ra vào cuối tháng 10/2025 tại Thủ đô Hà Nội. Đây là sự kiện trọng điểm gắn với lễ kỷ niệm 63 năm thành lập Tạp chí Thanh Niên (15/10/1962 – 15/10/2025).

Năm nay, ngoài các giải thưởng chính, Ban tổ chức sẽ trao nhiều giải phụ gồm: "Nhân vật truyền cảm hứng", "Nhân vật làm chủ khoa học công nghệ", "Sáng tạo" và "Tâm huyết".

Các tác phẩm tham dự cần có nội dung xoay quanh những tấm gương thực tế về người khuyết tật, trẻ mồ côi, đặc biệt là thanh thiếu niên vượt qua số phận, tiêu biểu về chuyển đổi số, học tập, thể hiện ý chí kiên cường, tính năng động, sáng tạo trong lập thân, lập nghiệp.

Ngoài ra, các tác giả có thể viết về những tấm gương người trẻ khuyết tật đóng góp thiết thực vào công tác chuẩn bị và tổ chức Đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2025-2030, góp phần cổ vũ việc thực hiện thành công Chủ đề công tác năm 2025 "Tuổi trẻ Việt Nam tự hào, vững tin theo Đảng" do Trung ương Đoàn phát động; những tập thể, cá nhân tiêu biểu trong giúp đỡ người khuyết tật, trẻ mồ côi vượt qua hoàn cảnh khó khăn, nhất là tại khu vực đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo.

Chủ đề mùa 8 là "Sống đẹp – Sống cống hiến", hướng tới việc lan tỏa tinh thần sẻ chia, khẳng định vai trò báo chí của Đoàn trong giáo dục thế hệ trẻ, đồng thời tri ân hành trình 63 năm hình thành và phát triển của Tạp chí Thanh Niên.

Định hướng lâu dài: Từ cuộc thi đến phong trào xã hội

Ban Tổ chức đặt mục tiêu đưa "Vượt lên số phận" trở thành phong trào xã hội thường niên, không chỉ dừng ở việc vinh danh. Trong tương lai, chương trình sẽ gắn kết chặt chẽ hơn với các phong trào Đoàn – Hội – Đội, trở thành một phần quan trọng trong giáo dục lý tưởng, đạo đức, lối sống cho thanh niên Việt Nam.

Trải qua bảy mùa, "Vượt lên số phận" không chỉ là một chương trình báo chí, mà đã trở thành hành trình của nghị lực và niềm tin. Đây là minh chứng cho vai trò của Tạp chí Thanh Niên: không chỉ làm tốt công tác lý luận, nghiên cứu khoa học của tổ chức Đoàn, mà còn lan tỏa trách nhiệm xã hội, đồng hành cùng cộng đồng, để không ai bị bỏ lại phía sau.

Khi mùa thứ 8 khởi động vào tháng 10/2025, cũng là lúc Tạp chí Thanh Niên kỷ niệm 63 năm thành lập. Đó là sự kiện mang tính biểu tượng: hành trình báo chí cách mạng song hành cùng hành trình nhân văn, cùng khẳng định một thông điệp bất diệt: "Dù trong hoàn cảnh nào, con người vẫn có thể vượt lên số phận để sống đẹp, sống cống hiến."

Tấn Tài