Tuy nhiên, hiện nay, nhiều giảng viên trẻ tại các nhà trường Quân đội còn hạn chế về kỹ năng công nghệ, chưa được đào tạo bài bản về chuyển đổi số. Chính vì vậy, xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ các nhà trường Quân đội theo tiêu chí phát triển năng lực chuyển đổi số là một nhiệm vụ cấp thiết, quan trọng trong bối cảnh số hiện nay.
Chuyển đổi số trong nhà trường Quân đội không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là yêu cầu cấp thiết nhằm đào tạo đội ngũ sĩ quan đáp ứng yêu cầu tác chiến hiện đại. Chuyển đổi số trong các nhà trường Quân đội bao gồm ba trụ cột chính: số hóa nội dung đào tạo, ứng dụng công nghệ thông minh vào giảng dạy và phát triển hệ sinh thái học tập số. Trong bối cảnh đó, giảng viên trẻ đóng vai trò then chốt do khả năng tiếp thu công nghệ nhanh và tư duy đổi mới. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả, đội ngũ này cần được trang bị năng lực chuyển đổi số toàn diện, bao gồm năng lực công nghệ, năng lực sư phạm số, năng lực nghiên cứu số và năng lực quản lý số. Theo khung năng lực số của UNESCO (2021), năng lực công nghệ đòi hỏi giảng viên phải thành thạo các công cụ như hệ thống quản lý học tập (LMS), phần mềm mô phỏng (VR/AR) và trí tuệ nhân tạo (AI) trong thiết kế bài giảng. Ở góc độ năng lực sư phạm số, giảng viên cần làm chủ các phương pháp dạy học tích hợp như Blended Learning, Flipped Classroom và Gamification để tăng tính tương tác, đặc biệt trong đào tạo chiến thuật quân sự. Bên cạnh đó, năng lực nghiên cứu số thể hiện qua khả năng khai thác dữ liệu lớn (Big Data) để phân tích nhu cầu học tập hoặc ứng dụng trong nghiên cứu khoa học quân sự. Cuối cùng, năng lực quản lý số yêu cầu giảng viên biết sử dụng các nền tảng phân tích (Learning Analytics) để đánh giá và điều chỉnh quá trình dạy học.
Thực tiễn cho thấy, giảng viên trẻ có năng lực chuyển đổi số tốt sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo so với phương pháp truyền thống. Tuy nhiên, việc phát triển năng lực này đòi hỏi một lộ trình bài bản, từ đào tạo kỹ năng đến xây dựng cơ sở hạ tầng công nghệ đồng bộ. Do đó, các nhà trường Quân đội cần xác định rõ tiêu chí đánh giá và giải pháp cụ thể để xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, góp phần hiện đại hóa giáo dục, đào tạo ở nhà trường Quân đội trong thời đại số.
Hiện nay, đội ngũ giảng viên trẻ tại các nhà trường Quân đội đang đứng trước cả cơ hội và thách thức lớn trong quá trình chuyển đổi số. Đây là thế hệ giảng viên được đào tạo trong thời đại công nghệ số, có nhiều thuận lợi trong việc tiếp cận và ứng dụng các công nghệ mới vào giảng dạy. Một số đơn vị tiên phong như đã triển khai thành công các phòng lab mô phỏng chiến thuật sử dụng công nghệ VR/AR, cho phép giảng viên trẻ phát triển các bài giảng tương tác cao, mang lại hiệu quả đào tạo vượt trội. Tuy nhiên, thực tế cũng bộc lộ nhiều hạn chế đáng kể nhiều giảng viên trẻ chưa được đào tạo bài bản về các kỹ năng số cần thiết. Các khóa tập huấn về công nghệ giáo dục thường mang tính ngắn hạn, chưa hình thành được hệ thống kiến thức và kỹ năng toàn diện. Hạ tầng công nghệ tại nhiều nhà trường còn thiếu đồng bộ, hệ thống mạng không đủ mạnh để triển khai các ứng dụng dạy học trực tuyến chất lượng cao. Đáng chú ý, tâm lý ngại thay đổi vẫn tồn tại ở một bộ phận không nhỏ, số ít giảng viên trẻ vẫn ưu tiên phương pháp giảng dạy truyền thống do thiếu tự tin khi ứng dụng công nghệ mới.
Nguyên nhân của những hạn chế này xuất phát từ nhiều yếu tố. Về khách quan, ngân sách đầu tư cho chuyển đổi số tại các nhà trường Quân đội còn hạn chế, dẫn đến việc trang bị cơ sở vật chất chưa theo kịp yêu cầu thực tế. Về chủ quan, chưa có cơ chế đãi ngộ thỏa đáng để khuyến khích giảng viên trẻ tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy. Ngoài ra, áp lực công việc hành chính và nhiệm vụ chuyên môn khiến nhiều giảng viên khó dành thời gian cho việc nâng cao năng lực số. Những thách thức này đòi hỏi các nhà trường Quân đội cần có giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn trong việc xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ đáp ứng tiêu chí phát triển năng lực chuyển đổi số.
Tiêu chí xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ theo năng lực chuyển đổi số
Việc xác định rõ các tiêu chí đánh giá năng lực chuyển đổi số cho giảng viên trẻ là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Hệ thống tiêu chí cần được xây dựng toàn diện, bao quát đủ các mặt từ kiến thức, kỹ năng đến thái độ và hiệu quả ứng dụng thực tế. Đặc biệt, các tiêu chí này phải phản ánh được đặc thù của môi trường quân sự, nơi yêu cầu về bảo mật, tính chính xác và khả năng ứng dụng thực tiễn luôn được đặt lên hàng đầu.
Về mặt kiến thức, giảng viên trẻ cần được trang bị nền tảng vững chắc về các xu hướng công nghệ giáo dục hiện đại. Điều này không chỉ dừng lại ở việc hiểu biết chung về các công nghệ như AI, Big Data hay IoT, mà còn phải bao gồm cả kiến thức chuyên sâu về cách ứng dụng chúng trong các tình huống huấn luyện quân sự cụ thể. Nghiên cứu cho thấy những giảng viên có kiến thức số tốt thường tạo ra được các bài giảng có tính tương tác cao hơn 40% so với phương pháp truyền thống. Kỹ năng thực hành là yếu tố không thể thiếu trong bộ tiêu chí đánh giá. Giảng viên cần thành thạo trong việc sử dụng các phần mềm chuyên dụng, từ hệ thống quản lý học tập đến các công cụ mô phỏng chiến thuật phức tạp. Kỹ năng phân tích dữ liệu học tập cũng ngày càng trở nên quan trọng, giúp giảng viên có thể đánh giá chính xác năng lực của từng học viên và điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp. Thực tế cho thấy những giảng viên có kỹ năng số tốt thường tiết kiệm được khoảng 30% thời gian chuẩn bị bài giảng so với cách làm truyền thống. Thái độ đối với chuyển đổi số là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình này. Giảng viên trẻ cần thể hiện tinh thần cầu tiến, sẵn sàng tiếp thu cái mới và không ngại thay đổi. Đặc biệt, họ cần có ý thức chia sẻ kiến thức và hợp tác với đồng nghiệp để cùng nâng cao chất lượng giảng dạy. Một khảo sát tại các nhà trường Quân đội cho thấy khoảng 85% giảng viên có thái độ tích cực với công nghệ mới sẽ ứng dụng thành công các phương pháp dạy học số vào thực tế.
Hiệu quả ứng dụng là thước đo quan trọng nhất để đánh giá năng lực chuyển đổi số. Cần có các chỉ số cụ thể để đo lường mức độ tích hợp công nghệ vào thực tiễn giảng dạy, như tỷ lệ sử dụng bài giảng số, mức độ tương tác của học viên và sự cải thiện về chất lượng đào tạo. Đặc biệt, cần ghi nhận những sáng kiến trong việc ứng dụng công nghệ để giải quyết các vấn đề đặc thù của giáo dục quân sự. Đối với môi trường quân sự, các tiêu chí đánh giá cần bổ sung những yêu cầu đặc thù quan trọng. Đó là khả năng ứng dụng công nghệ trong các tình huống huấn luyện thực địa, hiểu biết sâu về hệ thống vũ khí và trang thiết bị kỹ thuật số, cũng như ý thức bảo mật thông tin tuyệt đối. Những yêu cầu này phản ánh tính chất đặc thù của công tác đào tạo trong quân đội, nơi mỗi sai sót về công nghệ đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Việc đánh giá năng lực cần được thực hiện thông qua nhiều phương pháp khác nhau để đảm bảo tính khách quan và toàn diện. Ngoài các bài kiểm tra kiến thức, cần quan sát trực tiếp quá trình giảng dạy và thu thập phản hồi từ học viên. Các minh chứng cụ thể như bài giảng số, công trình nghiên cứu ứng dụng công nghệ cũng cần được xem xét kỹ lưỡng. Hệ thống tiêu chí cần được thiết kế linh hoạt để có thể điều chỉnh theo từng giai đoạn phát triển của công nghệ và yêu cầu đào tạo. Khi công nghệ thay đổi, các tiêu chí đánh giá cũng cần được cập nhật để luôn bắt kịp với xu thế phát triển. Đồng thời, cần có sự phân loại rõ ràng theo từng cấp độ năng lực để xây dựng lộ trình bồi dưỡng phù hợp cho từng giảng viên. Cuối cùng, các tiêu chí đánh giá cần gắn liền với cơ chế khuyến khích cụ thể để tạo động lực phát triển. Việc công nhận và tôn vinh những giảng viên đạt thành tích xuất sắc trong chuyển đổi số sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trong toàn hệ thống. Đây chính là yếu tố then chốt để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số thành công trong các nhà trường Quân đội, góp phần đào tạo đội ngũ sĩ quan đáp ứng yêu cầu của quân đội hiện đại.
Xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ ở nhà trường Quân đội đáp ứng tiêu chí phát triển năng lực chuyển đổi số
Để xây dựng thành công đội ngũ giảng viên trẻ đáp ứng với tiêu chí phát triển năng lực chuyển đổi số trong bối cảnh hiện nay, các nhà trường Quân đội cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp mang tính chiến lược và dài hạn.
Trước hết, cần thiết kế hệ thống đào tạo nâng cao năng lực số cơ bản, có tính ứng dụng thực tiễn cao. Các chương trình đào tạo cần được xây dựng theo lộ trình từ cơ bản đến nâng cao, tập trung vào 4 trụ cột chính: năng lực công nghệ cốt lõi, phương pháp sư phạm số, nghiên cứu ứng dụng và quản lý đào tạo số hóa. Đặc biệt, cần tổ chức các khóa huấn luyện chuyên sâu về công nghệ mô phỏng quân sự hiện đại, hệ thống LMS tiên tiến và các phần mềm chuyên dụng trong giáo dục, đào tạo ở nhà trường Quân đội, với thời lượng thực hành chiếm ít nhất 60% tổng thời gian đào tạo.
Song song với công tác đào tạo, việc đầu tư xây dựng hạ tầng công nghệ đồng bộ là yếu tố then chốt không thể thiếu. Các nhà trường cần ưu tiên ngân sách để xây dựng hệ thống phòng học thông minh đạt chuẩn, các phòng lab mô phỏng chiến thuật được trang bị công nghệ VR/AR hiện đại, cùng hệ thống máy chủ đủ mạnh để đáp ứng nhu cầu giảng dạy và học tập. Đồng thời, cần xây dựng kho học liệu số dùng chung với đầy đủ tài nguyên, bài giảng mẫu và các tình huống huấn luyện ảo để giảng viên có thể tham khảo và sử dụng linh hoạt. Về cơ chế chính sách, cần xây dựng hệ thống đãi ngộ đặc biệt và công bằng đối với giảng viên có thành tích xuất sắc trong ứng dụng công nghệ. Cụ thể, cần có chính sách hỗ trợ kinh phí nghiên cứu khoa học công nghệ, tạo điều kiện tham gia các hội thảo quốc tế chuyên ngành và ưu tiên trong xét duyệt các đề tài khoa học ứng dụng. Đồng thời, cần đưa tiêu chí ứng dụng công nghệ vào quy chuẩn đánh giá giảng viên hằng năm, coi đây là một trong những tiêu chí quan trọng để xét thi đua, khen thưởng, bổ nhiệm chức vụ và nâng lương.
Bên cạnh đó, cần thúc đẩy văn hóa số trong nhà trường Quân đội. Qua đó, cần thành lập các câu lạc bộ công nghệ giáo dục, diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm và tổ chức thường xuyên các hội thi sáng tạo ứng dụng công nghệ trong giảng dạy. Các hoạt động này không chỉ tạo môi trường học hỏi, cạnh tranh lành mạnh mà còn khuyến khích tinh thần đổi mới sáng tạo của giảng viên. Quan trọng không kém là thiết lập cơ chế hợp tác chiến lược với các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu và các trường đại học uy tín. Cần xây dựng các chương trình hợp tác toàn diện về đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật. Mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong đào tạo nguồn nhân lực số đã chứng minh hiệu quả tại nhiều học viện quân sự, giúp rút ngắn 30-40% thời gian đào tạo và nâng cao đáng kể chất lượng đội ngũ giảng viên. Đồng thời, cần tham gia tích cực vào các diễn đàn, hội thảo quốc tế về giáo dục quân sự số để cập nhật xu hướng và học hỏi kinh nghiệm từ các nước tiên tiến. Cuối cùng, cần xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật thường xuyên và kịp thời cho giảng viên. Thành lập tổ hỗ trợ công nghệ 24/7 gồm các chuyên gia IT giàu kinh nghiệm, luôn sẵn sàng giải quyết các vấn đề kỹ thuật phát sinh trong quá trình giảng dạy. Đồng thời, phát triển hệ thống tư vấn trực tuyến và kho kiến thức mở về công nghệ giáo dục để giảng viên trẻ có thể tra cứu và giải quyết vấn đề nhanh chóng.
Xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ ở nhà trường Quân đội đáp ứng tiêu chí phát triển năng lực chuyển đổi số là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo trong các nhà trường Quân đội. Cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ đào tạo, đầu tư công nghệ đến cơ chế khuyến khích để giảng viên trẻ trở thành lực lượng tiên phong trong chuyển đổi số ở nhà trường Quân đội. Chuyển đổi số không chỉ là nhiệm vụ cấp bách mà còn là cơ hội để các nhà trường Quân đội nâng tầm chất lượng đào tạo. Với sự quyết tâm của đội ngũ giảng viên trẻ và sự hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo, giáo dục ở nhà trường Quân đội Việt Nam hoàn toàn có thể bắt kịp xu thế phát triển của thế giới, góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại./.
Thái Phi - Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Tài liệu tham khảo
- 1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024, Hà Nội, 2024.
- 2. Bộ Chính trị, Nghị quyết về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, số 52-NQ/TW, ngày 27/9/2019, Hà Nội, 2019.
- 3. Bộ Quốc Phòng, Kế hoạch về phát triển Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số trong Bộ Quốc phòng giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến 2030, số 4396/KH-BQP, ngày 04/11/2021, Hà Nội, 2021.
- 4. Bộ Quốc phòng, Quyết định phê duyệt Đề án "Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo", số 3525/QĐ-BQP, ngày 03/8/2023, Hà Nội, 2023.
- 5. Bộ Thông tin và Truyền thông, Cẩm nang chuyển đổi số, Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội, 2021.
- 6. Bộ Tổng tham mưu, Kế hoạch chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo ở các nhà trường Quân đội giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030, số 588/KH-BTTM, ngày 04/3/2022, Hà Nội, 2022.