Áp dụng mô hình cửa khẩu thông minh tại 3 cửa khẩu quốc tế
Theo đó, phạm vi, ranh giới và quy mô lập điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai giữ nguyên theo Quyết định số 1627/QĐ-TTg ngày 23 tháng 11 năm 2018 của Thủ tướng Chính phủ, với quy mô lập điều chỉnh quy hoạch khoảng 15.929,8 ha. Thời hạn của quy hoạch: Giai đoạn ngắn hạn đến năm 2030; Giai đoạn dài hạn đến năm 2045.
Hiện trạng năm 2022, vùng quy hoạch có quy mô dân số khoảng 65.557 người, dân số trong độ tuổi lao động khoảng 39.000 người, chiếm khoảng 60% dân số. Dự báo đến năm 2030, quy mô dân số khoảng 86.000 người, quy mô lao động khoảng 45.000 người; đến năm 2045, quy mô dân số khoảng 120.000 người, quy mô lao động khoảng 63.000 người. Cùng đó, quy mô đất xây dựng đô thị và các khu chức năng đến năm 2030 khoảng 5.000 ha - 5.400 ha, đến năm 2045 khoảng 6.200 ha - 6.600 ha.
Trong đó, Khu quản lý kiểm soát cửa khẩu quốc tế được định hướng áp dụng mô hình cửa khẩu thông minh, bao gồm: (1) Ứng dụng AI trong xuất nhập cảnh và kiểm soát hàng hóa; (2) Ứng dụng IoT trong vận hành và giám sát; (3) Hệ thống giám sát an ninh; (4) Hệ thống dịch vụ khách hàng; (5) Tự động hóa và giảm nhân sự; (6) Hệ thống đường ray đơn vận chuyển container.
Ngoài 3 cửa khẩu quốc tế, là các lối thông quan/đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa sẽ đầu tư hoàn thiện hạ tầng các khu vực lối thông quan, bố trí trạm kiểm soát, kho bãi, chợ đường biên nhằm phục vụ hoạt động lưu thông hàng hóa xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh qua biên giới.
Cửa khẩu quốc tế Lào Cai. (Ảnh dùng để minh họa)
Ga Lào Cai. (Ảnh dùng để minh họa)
Về định hướng phát triển, Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai được phân thành 03 vùng chức năng gắn với phạm vi các cửa khẩu quốc tế, với những đặc thù riêng, gồm:
Phân vùng I: Cửa khẩu quốc tế Lào Cai, có diện tích 2.436,07 ha; dân số dự báo năm 2045 là 55.000 người. Định hướng phát triển chính là: (1) Trung tâm thương mại, du lịch dịch vụ, công nghiệp, phát triển đô thị và dân cư nông thôn, công viên chuyên đề; (2) Khu trung tâm thương mại cửa khẩu Lào Cai phát triển mạnh. Lào Cai sẽ trở thành trung tâm giao lưu kinh tế, văn hoá giữa hai nước, hai tỉnh và cấp xã, phường biên giới. Bên cạnh đó, đây sẽ là trung tâm dịch vụ, thương mại, hậu cần hỗ trợ phát triển cho cửa khẩu quốc tế đường bộ, đường sắt Lào Cai; (3) Ga Lào Cai sẽ trở thành đầu mối ga liên vận quốc tế quan trọng trên tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh kết nối với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc).
Phân vùng II: Cửa khẩu quốc tế Bản Vược, có diện tích 7.928,87 ha; dân số dự báo năm 2045 là 49.500 người. Các định hướng phát triển chính: (1) Trung tâm thương mại dịch vụ, công nghiệp, logistics, kho bãi, du lịch qua biên giới, vui chơi giải trí, du lịch nghỉ dưỡng, sân gôn, phát triển đô thị và dân cư nông thôn; (2) Khu vực sản xuất công nghiệp và dịch vụ hậu cần: Khu công nghiệp Bản Qua; khu công nghiệp Bát Xát (để bố trí di chuyển khu công nghiệp Đông Phố Mới); khu công nghiệp Cốc Mỳ - Trịnh Tường; khu xưởng sản xuất, gia công, đóng gói, bảo quản hàng hóa; cảng cạn, logistics; (3) Khu vực Lũng Pô xã A Mú Sung trở thành khu du lịch qua biên giới, du lịch văn hóa, tâm linh; định hướng phát triển đô thị du lịch Y Tý thành một điểm đến đặc sắc mới, riêng khu vực trung tâm hiện hữu trong ranh giới khu kinh tế phát triển trung tâm du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị thiên nhiên, văn hóa, kiến trúc; (4) Xây dựng Trịnh Tường thành đô thị loại V, là trung tâm giao thương về kinh tế, văn hóa, thương mại, dịch vụ hậu cần phục vụ khu công nghiệp Cốc Mỳ - Trịnh Tường và cửa khẩu quốc tế Bản Vược; (5) Duy trì và phát triển quỹ đất nông, lâm nghiệp chủ yếu tập trung tại khu vực Y Tý, A Mú Sung.
Phân vùng III: Cửa khẩu quốc tế Mường Khương, có diện tích 5.564,86 ha; dân số dự báo năm 2045 là 15.500 người. Các định hướng phát triển chính: (1) Phát triển thương mại dịch vụ, trung chuyển hàng hóa, trao đổi hàng hóa cư dân biên giới, sản xuất nông, lâm nghiệp, phát triển đô thị và dân cư nông thôn..., với đô thị Mường Khương là trung tâm thúc đẩy phát triển vùng; (2) Phát triển công nghiệp chế biến hàng nông sản, sản xuất hàng tiêu dùng, đóng gói, bao bì, sản xuất máy nông nghiệp...; (3) Trồng cây nông nghiệp công nghệ cao, trang trại cây ăn quả; chăn nuôi trâu, bò, lợn, cá, ong lấy mật và một số gia cầm khác.
Phát triển theo tuyến, đa cực, tổng hợp và bền vững
Bên cạnh đó, Khu kinh tế sẽ có các trung tâm hành chính, dịch vụ công cộng, dân cư đô thị... của đô thị Lào Cai, đô thị Trịnh Tường, đô thị Y Tý, đô thị Mường Khương. Cùng đó là các trung tâm chuyên ngành: Trung tâm thương mại dịch vụ cấp vùng tại Quang Kim, xã Bát Xát và trung tâm thương mại, xuất nhập khẩu tại các cửa khẩu quốc tế, lối thông quan; Trung tâm công nghiệp và dịch vụ hậu cần tại khu Kim Thành - Bản Vược, xã Bát Xát và Cốc Mỳ - Trịnh Tường, xã Trịnh Tường; Trung tâm dịch vụ du lịch cộng đồng, qua biên giới tại xã Y Tý, Lũng Pô, xã Trịnh Tường; Trung tâm TDTT, vui chơi giải trí tại Bản Qua, xã Bát Xát.Đáng chú ý, cấu trúc chức năng Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai, được xác định theo dạng kết hợp giữa tuyến, tập trung, đa cực gắn với phạm vi quản lý của các cửa khẩu quốc tế: Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai - Hà Khẩu; Cửa khẩu Quốc tế Bản Vược - Pả Sa; Cửa khẩu Quốc tế Mường Khương - Kiều Đầu.
Còn cấu trúc tự nhiên Khu kinh tế có đặc trưng bởi hệ thống núi cao, sườn dốc, có rừng che phủ và hành lang xanh theo các suối, ngòi Lũng Pô, Tùng Sáng, Ngòi Phát, Quang Kim, Nậm Sin, Bá Kết, đổ ra sông Hồng, sông Nậm Thi, sông Chảy để hình thành các không gian xây dựng phân tán, được bao bọc bởi các hành lang xanh sinh thái.
Đối với khu vực khai thác khoáng sản còn thời hạn khai thác nằm trong Khu kinh tế sẽ tiếp tục khai thác trong kỳ quy hoạch đến năm 2030. Sau năm 2030 đến tầm nhìn 2050, khi các mỏ kết thúc khai thác, hoàn nguyên sẽ định hướng phát triển công nghiệp sản xuất chế biến, lắp ráp, logistics, đóng gói phục vụ xuất nhập khẩu; phát triển đô thị và chức năng hỗn hợp. Những khu vực trong phạm vi dự trữ khoáng sản quốc gia, các chức năng dân cư hiện hữu và các công trình dịch vụ công cộng vẫn được tồn tại, để ổn định cuộc sống của người dân. Tất cả các quyền liên quan đến sử dụng đất và xây dựng công trình trên đất vẫn được đảm bảo theo quy định.
Đặc biệt, các khu vực quan trọng về phòng thủ của Quốc gia được ưu tiên bảo vệ, nghiêm cấm xâm phạm. Các quỹ đất trong Khu kinh tế thuộc quản lý của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an được giữ nguyên và bổ sung để đảm bảo chiến lược phòng thủ, bảo vệ an ninh Quốc gia. Vùng quản lý bảo tồn cảnh quan tự nhiên bao gồm các khu vực vành đai biên giới, hành lang bảo vệ sông, suối có giá trị rất cao về cảnh quan được chú ý bảo tồn và gìn giữ đa dạng hệ sinh thái.
Cửa khẩu Mường Khương. (Ảnh dùng để minh họa).
Lào Cai - nơi đầu nguồn con sông Hồng chảy vào đất Việt. (Ảnh dùng để minh họa).
Theo phân kỳ thực hiện, Khu kinh tế được chia làm 3 giai đoạn đầu tư. Giai đoạn 1: Chủ yếu là các khu vực thuận lợi xây dựng, thuận tiện kết nối giao thông và là các khu chức năng thiết yếu của khu kinh tế cần hình thành ngay giai đoạn 1, bao gồm: Khu vực cửa khẩu đường bộ, đường sắt Lào Cai, Kim Thành, Bản Vược; Khu thương mại, dịch vụ, công nghiệp Kim Thành - Bản Vược, Khu công nghiệp Cốc Mỳ - Trịnh Tường nằm 2 bên trục chính ĐT.156, mặt cắt 35 - 45 m; Khu đô thị tập trung khu vực Kim Thành, phường Lào Cai; các khu cửa khẩu quốc tế Mường Khương, Bản Vược và lối thông quan (Y Tý, Lũng Pô, Bản Quẩn, Na Lốc, Lồ Cô Chin, Hóa Chư Phùng).
Giai đoạn 2: Là các khu vực tiếp tục phát triển mở rộng từ giai đoạn 1 và phát triển cũng như cải tạo các khu chức năng tại các quỹ đất tương đối thuận lợi xây dựng. Hoàn thiện khu Kim Thành - Bản Vược - Cốc Mỳ - Trịnh Tường đảm bảo thuận lợi cho vận tải, trung chuyển hàng hóa quốc tế.
Giai đoạn 3: Giai đoạn hoàn thiện - Do đặc thù khu kinh tế có nhiều mỏ khoáng sản theo quy hoạch ngành Quốc gia với thời hạn kết thúc khai thác khác nhau, từ sau năm 2030 đến tầm nhìn 2050, nên giai đoạn dài hạn được xác định là khi kết thúc khai thác mỏ, hoàn nguyên, chuyển đổi sang các khu chức năng. Tiếp tục hoàn thiện và phát triển mở rộng các khu vực chức năng của Khu kinh tế, chuyển đổi quỹ đất khai trường đã được hoàn nguyên và đất nông nghiệp, nếu cần thiết, ngoại trừ các khu vực bị ảnh hưởng sạt lở.
Ngoài ra, Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai còn hướng đến mục tiêu trở thành một vùng kinh tế động lực chủ đạo của tỉnh Lào Cai. Đồng thời, tập trung phát triển khu vực cửa khẩu trở thành trung tâm thương mại, dịch vụ và du lịch, có khả năng gắn kết với các địa phương để tạo thành tuyến dịch vụ thương mại - du lịch động lực của toàn vùng; là một trong những trung tâm giao thương của Việt Nam với Trung Quốc và khu vực ASEAN.
Trong đó, phát triển công nghiệp, đô thị, thương mại và dịch vụ có cơ sở hạ tầng kỹ thuật, kinh tế - xã hội đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển tổng hợp và bền vững của Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai. Qua đó, phát huy tiềm năng tại chỗ, các vùng xung quanh và thu hút đầu tư; góp phần phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân vùng biên giới tại khu kinh tế, trên cơ sở bảo vệ phát huy giá trị hệ sinh thái tự nhiên, bảo vệ tài nguyên môi trường gắn với củng cố an ninh quốc phòng và bảo vệ chủ quyền Quốc gia.
Phạm Quỳnh
Nguồn ảnh sưu tầm