Chính quyền thành phố yêu cầu thiết lập một cơ chế đồng bộ, minh bạch và phân định rõ trách nhiệm từ cấp thành phố đến cơ sở nhằm đảm bảo kỷ cương, nâng cao hiệu lực quản lý.
Theo Quy chế, việc quản lý trật tự xây dựng phải được thực hiện xuyên suốt từ khi tiếp nhận thông báo khởi công cho đến khi công trình bàn giao đưa vào sử dụng, mọi vi phạm phải được phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh. Đây là căn cứ quan trọng để tăng tính chủ động và siết chặt trách nhiệm các cấp quản lý.
Xã/phường giữ vai trò trọng tâm
Một trong những điểm mới đáng chú ý nhất là xác lập vai trò trung tâm của UBND cấp xã trong toàn bộ hệ thống quản lý trật tự xây dựng. Theo Quy chế, xã – phường chịu trách nhiệm toàn diện về tình hình trật tự xây dựng trên địa bàn được phân cấp; có nghĩa vụ phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm.
UBND cấp xã phải kiểm tra việc chủ đầu tư gửi thông báo khởi công và hồ sơ thiết kế theo Điều 89 Luật Xây dựng; thực hiện tuyên truyền pháp luật, tổ chức tiếp nhận và xử lý phản ánh của người dân; phối hợp với Công an khi cần áp dụng biện pháp ngăn chặn hoặc xử lý hành vi vi phạm. Cấp xã cũng phải báo cáo định kỳ hằng tháng, quý và hằng năm cho Sở Xây dựng về công tác quản lý trên địa bàn.
Cơ chế phối hợp giữa các đơn vị được quy định rõ: thành lập đoàn kiểm tra liên ngành; áp dụng trao đổi thông tin qua văn bản, email; tổ chức họp định kỳ hằng tháng tại cấp xã và 6 tháng tại cấp thành phố. Các sở, ngành như Sở Quy hoạch – Kiến trúc, Sở Tài nguyên – Môi trường, Công an TP, Thanh tra TP, Sở Văn hóa – Thể thao đều được giao nhiệm vụ cụ thể để hỗ trợ quản lý và xử lý vi phạm.
Hoạt động cưỡng chế được tổ chức đồng bộ với sự phối hợp của đơn vị cung cấp điện, nước, tổ chức tín dụng và các cơ quan liên quan. Tất cả các vi phạm hành chính về xây dựng phải được đăng tải công khai trên trang thông tin điện tử của Sở Xây dựng nhằm tăng tính minh bạch.
Siết trách nhiệm người đứng đầu
Quy chế lần này nhấn mạnh mạnh mẽ đến trách nhiệm của người đứng đầu. Nếu để xảy ra công trình xây dựng trái phép mà không kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý, Chủ tịch UBND cấp xã có thể bị xem xét trách nhiệm theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, thậm chí bị xử lý hình sự hoặc buộc bồi thường thiệt hại.
Tương tự, Trưởng Ban Quản lý các khu chế xuất – khu công nghiệp – khu công nghệ cao và Giám đốc Sở Xây dựng cũng phải chịu trách nhiệm đối với phần việc của đơn vị mình; trường hợp buông lỏng quản lý, để xảy ra sai phạm kéo dài hoặc xử lý không kịp thời, đều có thể bị kiến nghị xử lý.
Về cơ chế xử phạt, Quy chế quy định rõ thời hạn lập hồ sơ và trình cấp có thẩm quyền xử lý: hồ sơ vượt thẩm quyền của cấp xã phải được chuyển lên Sở Xây dựng trước 5 ngày làm việc; hồ sơ vượt thẩm quyền của Sở phải chuyển lên UBND TP trước 7 đến 10 ngày làm việc tùy tính chất.
.png "Xây dựng sai phép sẽ bị xử lý mạnh tay, siết trách nhiệm lãnh đạo để không còn “vùng trống”- Ảnh 2.")
Hệ thống tiếp nhận phản ánh qua Cổng thông tin 1022 tiếp tục được tích hợp; các phản ánh phải được kiểm tra, xử lý và trả lời trong thời hạn 5 ngày, tối đa 10 ngày đối với trường hợp phức tạp.
Quy chế cũng tăng vai trò của Sở Tài nguyên – Môi trường trong việc rà soát, xử lý công trình xây dựng trên đất không đúng mục đích, đồng thời công bố công khai các dự án chậm đưa đất vào sử dụng hoặc chậm tiến độ theo quy định.
Việc phân cấp mạnh mẽ, đi kèm chế tài rõ ràng, được kỳ vọng sẽ tạo chuyển biến đáng kể trong công tác quản lý trật tự xây dựng giai đoạn 2025–2030.
Song song với việc ban hành Quy chế mới, Sở Xây dựng TP.HCM cho biết công tác kiểm tra – xử lý vi phạm đang được tăng cường. Tính đến nay, lực lượng chức năng đã thực hiện 13.930 lượt kiểm tra và ghi nhận 130 trường hợp vi phạm, gồm 45 trường hợp sai phép, 46 trường hợp không phép và 39 vi phạm khác.
Sở Xây dựng đã ban hành 52 quyết định xử phạt với tổng số tiền khoảng 5,77 tỷ đồng; đồng thời tham mưu UBND TP.HCM ban hành 5 quyết định xử phạt gần 2,9 tỷ đồng. Các trường hợp còn lại được chuyển UBND xã, phường để tiếp tục xử lý theo thẩm quyền.
Đăng Thy