Cuộc sống chồng chất nỗi đau tinh thần của những nạn nhân sau bão lũ: Chỉ cần nhìn thấy trời mưa cũng sợ hãi!

Ahren và Jaime Surgent đang mong chờ những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với họ trong tương lai, bởi quá khứ đã lấy đi của họ rất nhiều.

Vào năm 2022, Ian - một trong những cơn bão gây thiệt hại lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ đã quét qua gần nhà họ ở Tây Nam Florida. Sức gió 241 km/h của cơn cuồng phong đã thổi bay cửa sổ, toàn bộ ngôi nhà bị phá hủy.

Ahren Surgent hiện 45 tuổi kể lại, ông là lính cứu hỏa ở địa phương với mức lương trung bình nên không thể có đủ tiền để làm lại nhà. Trong khi đó, công ty bảo hiểm tìm cách không bồi thường thiệt hại sau thiên tai cho ông. Kết quả, gia đình Ahren phải sống 2 năm trong xe kéo cho đến khi nhận được một khoản tiền quyên góp từ thiện đủ để xây nhà.

Giống như hàng triệu người khác ở Florida cũng phải tái thiết lại cuộc sống sau cơn bão, trải nghiệm này làm họ kiệt quệ tinh thần lẫn tài chính. Do đó, người dân lo sợ những gì mà mùa bão tiếp theo có thể mang đến.

"Nếu nó xảy ra một lần nữa… chúng tôi sẽ cân nhắc đến việc chuyển đi", Jaime Surgent, 38 tuổi, nói. "Tinh thần của tôi không thể trải qua cơn bão như vậy một lần nữa".

Mọi người thường nghĩ về những tổn thương vật chất và sức khỏe mà một thảm họa thiên nhiên có thể mang đến. Song đa số xem nhẹ những hậu quả về tinh thần. Các nghiên cứu cho thấy tinh thần của những nạn nhân từng trải qua một trận thiên tai, có thể là bão, lũ, động đất…, có xu hướng suy nhược, lo âu, rối loạn căng thẳng và thậm chí là suy giảm nhận thức. Những tổn thương tinh thần có thể kéo dài nhiều năm, nhiều thập kỷ và thậm chí là cả đời.

Lúc này, chính những mối quan hệ chặt chẽ giữa bạn bè, gia đình và xã hội mới chính là nơi "trú ẩn" tốt nhất cho mọi người khỏi cơn bão - Theo Ellyn Maese, một nhà tâm lý học phát triển nghiên cứu về tác động của khủng hoảng môi trường đối với sức khỏe tâm thần.

Ảnh hưởng tâm lý do thiên tai

Năm 2014, một cơn bão đã tấn công thành phố Burlington (bang Ontario, Mỹ). Trong một ngày, thảm họa này trút xuống một lượng nước ngang với tổng lượng mưa trung bình trong 2 tháng của địa phương. Bão tạo ra lũ quét ngang 3.500 ngôi nhà và làm hư hỏng toàn bộ ô tô đang chạy trên đường.

Blair Feltmate, một nhà nghiên cứu ở Đại học Waterloo, thắc mắc điều gì xảy ra với người dân sau cơn bão. Ông gõ cửa từng nhà và hỏi: Bạn sao rồi? Những câu trả lời cho thấy một kết quả bất ngờ.

"Tất cả mọi người đều tuyên bố rằng cơn bão 'là điều tồi tệ nhất tôi từng trải qua'", Feltmate nói.

Đáng chú ý, các dữ liệu cho thấy 50% hộ gia đình trải qua bão lũ gặp hội chứng lo lắng cực độ mỗi khi trời mưa. "Họ đang chịu đựng dù cơn bão đã qua. Đây chính là cách mà họ sống hiện nay".

Một nghiên cứu khác vào năm 2021 cũng cho thấy 50% số người được hỏi khẳng định họ vẫn gặp rối loạn căng thẳng sau chấn thương và lo âu sau gần 2 năm xảy ra lốc xoáy Katrina đi ngang New Orleans. Nghiên cứu là bằng chứng chứng minh tổn thương tâm lý có thể hành hạ nạn nhân đến cuối đời.

Đặc biệt, ngay cả thai nhi cũng có thể bị ảnh hưởng khi đang trong bụng mẹ như làm thay đổi não bộ đang phát triển của thai nhi, hoặc làm chậm quá trình phát triển nhận thức nhiều năm sau đó.

David Laplante là nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện nghiên cứu y học dành cho nữ giới. Nghiên cứu của bà tập trung vào các tác động mà trận bão tuyết năm 1998 ở Canada để lại cho nạn nhân. Bà đã phỏng vấn và nghiên cứu 89 sản phụ và con của họ để xác định hậu quả lâu dài của bão tuyết.

Kết quả, một số đứa trẻ, dù không trực tiếp trải qua cơn bão, cũng gặp vấn đề về rối loạn căng thẳng và có nhận thức phát triển chậm hơn bạn đồng trang lứa. Và nếu mắc vấn đề tâm lý, có khả năng cao rằng chúng sẽ gặp các vấn đề nghiêm trọng và khó giải quyết hơn.

Laplante cho rằng việc đáp ứng các nhu cầu cơ bản về vật chất và tình cảm của các bà mẹ ngay sau thảm họa thiên nhiên có thể làm giảm tác hại đối với trẻ chưa chào đời.

"Những gì chúng ta cần làm là cố gắng ổn định cuộc sống của người phụ nữ càng sớm càng tốt", Laplante nói.

Bạn có thể làm gì?

Theo The Washington Post, nhân loại đang bước vào một kỷ nguyên đầy thảm họa thời tiết như mưa bão, lũ lụt, hạn hán, lốc xoáy, cháy rừng.

Maese, một nhà nghiên cứu làm việc cho công ty thăm dò ý kiến Gallup, cho biết, bà ngạc nhiên khi biết rằng hầu hết mọi người đã từng trải qua một cuộc khủng hoảng môi trường trong cuộc đời của họ, dựa trên cuộc khảo sát của bà với 12.684 người lớn ở Hoa Kỳ vào năm 2023.

Cụ thể, hơn một nửa số người được hỏi đã phải hứng chịu ít nhất 1 lần trong 5 năm qua (nhiều cuộc liên quan đến thời tiết khắc nghiệt, mặc dù một số câu hỏi cũng bao gồm ô nhiễm). Ở miền Nam, tỷ lệ này đã tăng lên 70 phần trăm.

Đến năm 2050, các nhà nghiên cứu dự đoán số người phải di dời do hiện tượng nóng lên toàn cầu có thể lên tới hàng trăm triệu, hoặc thậm chí hơn 1 tỷ người.

Để đo lường mức độ ảnh hưởng của điều này đến trạng thái tinh thần của mọi người, Maese đã khảo sát các biện pháp về hạnh phúc. Bà phát hiện ra rằng những người Mỹ đã phải trải qua ít nhất 1 lần ảnh hưởng từ thiên tai sẽ dễ bị tác động tiêu cực về tinh thần hơn so với người chưa từng. Tác động này nghiêm trọng nhất đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp, dưới 60.000 đô la mỗi năm.

"Chúng ta đang chứng kiến mức độ lo lắng, trầm cảm và những cảm xúc tiêu cực khá cao. Nó thực sự làm rung chuyển trải nghiệm sống hàng ngày của mọi người và sự tự tin của họ vào tương lai", Maese nói.

Song có đến hai tuyến phòng thủ bảo vệ sức khỏe tâm thần con người khỏi các thiên tai.

Thứ nhất, theo Feltmate, là vòng bảo vệ vật lý. Ông nói lũ lụt ở Burlington chia người dân làm hai nhóm: một nhóm đã lắp đặt các biện pháp phòng chống lũ lụt trong nhà và một nhóm không lắp. Nhóm đầu tiên hầu như không bị tổn hại trong khi nhóm thứ hai phải đứng nhìn tiền bạc và vật dụng quý giá bị lũ cuốn trôi.

Nghiên cứu của ông cho thấy trải nghiệm này có thể "hành hạ" tinh thần của người bị thiệt hại trong nhiều năm. "Chỉ số căng thẳng của những người đã bảo vệ nhà của họ khỏi lũ lụt gần như bằng 0. Đối với họ, các thảm họa không để lại tác động gì đáng kể".

Thứ hai, theo Maese là các mối quan hệ xã hội. Đây là yếu tố giúp con người sống sót qua tai ương, thậm chí là phát triển mạnh hơn.

Tiền bạc có thể mang lại nhiều tác dụng nhưng vẫn chưa đủ. Bạn bè và những người hàng xóm thân thiện có thể hỗ trợ người dân dọn dẹp đống đổ nát, cắt bỏ cành cây bị gãy, thậm chí là cho ở nhờ đến khi họ tìm được chỗ ở ổn định. Điều này có thể biến một trải nghiệm thiên tai kinh hoàng thành trở nên bớt đau thương.

Theo The Washington post

Nguyễn Phượng