Năm 2019, một nghiên cứu đặc biệt từ phòng thí nghiệm của nhà thần kinh học tiến sĩ Kelly Lambert tại Đại học Richmond đã thu hút sự chú ý của công chúng. Thay vì các thí nghiệm thông thường, nghiên cứu này cho phép chuột lái xe quanh phòng thí nghiệm trong những chiếc xe tí hon và tự tìm kiếm thức ăn. Mục tiêu chính của nghiên cứu không đơn thuần là gây ấn tượng, mà là để hiểu thêm về khả năng học tập của loài gặm nhấm và những liên hệ tiềm năng với trí não con người.
Động lực ban đầu của nghiên cứu là khai phá cách loài chuột học kỹ năng mới trong một môi trường khác biệt, giúp làm rõ khả năng thích nghi và tiếp nhận các kỹ năng phức tạp của chúng. Bà chia sẻ trong một bài viết trên The Conversation rằng, dù những chiếc xe chuột không có trong môi trường tự nhiên, chúng tạo điều kiện nghiên cứu thú vị cho việc phát triển kỹ năng và khả năng học hỏi của loài gặm nhấm.
Trong nghiên cứu, 11 con chuột được chia thành hai nhóm. Sáu con sống trong lồng tiêu chuẩn, trong khi năm con còn lại được nuôi dưỡng trong "môi trường phong phú" với đồ chơi và hoạt động mô phỏng điều kiện tự nhiên. Kết quả cho thấy những con chuột từ môi trường phong phú không chỉ học lái xe nhanh hơn mà còn tiếp tục quan tâm đến chiếc xe ngay cả khi phần thưởng thức ăn không còn. "Kết quả này cho thấy não bộ là một cơ quan linh hoạt, có thể được định hình bởi trải nghiệm môi trường", Lambert chia sẻ với IFLScience năm 2019.
Lambert cho biết thêm: "Tôi luôn nhắc nhở sinh viên của mình rằng họ chịu trách nhiệm về những gì xảy ra với não của mình mỗi ngày. Những trải nghiệm và lối sống phong phú sẽ giúp hình thành một mạng lưới thần kinh phức tạp hơn". Với tư cách là một nhà giáo dục và nhà khoa học thần kinh, bà nhận thấy tầm quan trọng của môi trường sống lên sự phát triển và khả năng nhận thức của não bộ không chỉ ở chuột mà cả con người.
Một phát hiện thú vị khác là các con chuột trong thí nghiệm này rất hào hứng với việc lái xe, nhiều con còn tự chủ động nhảy vào xe, sẵn sàng "nổ máy" trước khi di chuyển. Lambert giải thích: "Sự hăng hái của những con chuột khi lái xe làm chúng tôi ngạc nhiên. Điều này cho thấy có lẽ chuột cũng có thể cảm nhận sự phấn khích và mong đợi".
Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 năm 2020, Lambert nhận thấy những thay đổi trong hành vi của chuột khi bà quay trở lại phòng thí nghiệm. Khi bà tiếp cận chuồng, những con chuột được huấn luyện dường như rất háo hức và nhảy lên đón chờ. Điều này dẫn đến một thí nghiệm mới nhằm khám phá ảnh hưởng của sự mong đợi tích cực đối với chức năng thần kinh của chuột. Các thí nghiệm mới tập trung vào việc tạo ra cảm giác chờ đợi phần thưởng để xem chuột có biểu hiện thay đổi về nhận thức hay không.
Kết quả sơ bộ rất đáng chú ý. Khi được dạy cách chờ đợi phần thưởng, những con chuột không chỉ thể hiện thái độ lạc quan hơn mà còn đạt thành tích cao hơn trong các nhiệm vụ giải quyết vấn đề và nhận thức. Điều này tương tự với các nghiên cứu trước đó cho thấy việc dự đoán một sự kiện vui vẻ có thể kích thích sự gia tăng dopamine, chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong cảm giác vui vẻ và động lực.
Qua nghiên cứu này, Lambert muốn làm nổi bật mối liên hệ giữa hành vi chờ đợi tích cực ở chuột và cách con người phản ứng với những sự kiện thú vị trong cuộc sống. Cũng như những con chuột chờ đợi phần thưởng, con người cũng trải qua những cảm xúc tương tự khi mong đợi một sự kiện vui vẻ. Bà nhấn mạnh: “Não của chúng ta là một cơ quan nhạy bén với môi trường, và những trải nghiệm tích cực có thể tạo nên một não bộ khỏe mạnh, phát triển trí lực tốt hơn.”
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Behavioural Brain Research, mở ra những góc nhìn mới về hành vi và cấu trúc não bộ.
Đức Khương
