Nước là tài nguyên sống còn đối với mọi sự sống trên Trái Đất, nhưng trên thực tế, nguồn tài nguyên này đang ngày càng trở nên khan hiếm. Từ hàng nghìn năm nay, con người đã đấu tranh với các vấn đề liên quan đến việc cung cấp nước sạch, từ việc xây dựng các hệ thống cấp nước, tạo ra các công nghệ lọc nước, cho đến các sáng kiến bảo tồn nước.
Trong bối cảnh đó, một câu hỏi có thể khiến nhiều người phải suy nghĩ là: "Điều gì sẽ xảy ra nếu đại dương của chúng ta không còn nước mặn?". Liệu một thế giới với các đại dương nước ngọt sẽ mang đến một tương lai tươi sáng, hay sẽ dẫn đến những hậu quả khó lường cho cả sinh vật biển và khí hậu của Trái Đất?
Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta cần quay lại với quá trình hình thành đại dương và các đặc tính của nước biển. Khoảng 3,8 tỷ năm trước, khi Trái Đất hình thành và nguội dần sau khi các mảng kiến tạo vỡ ra, nước trên hành tinh này vốn dĩ là nước ngọt nguyên chất. Trong giai đoạn đầu của lịch sử Trái Đất, không có muối trong các đại dương, và nước trên bề mặt hành tinh rất tinh khiết.
Tuy nhiên, sự thay đổi đã diễn ra rất nhanh chóng. Khi các chu kỳ khí hậu bắt đầu, nước mưa, vốn đã hòa tan một lượng nhỏ carbon dioxide từ khí quyển, trở thành có tính axit nhẹ và bắt đầu xói mòn các loại đá trên bề mặt Trái Đất. Quá trình xói mòn này đã giải phóng muối và khoáng chất vào các dòng suối và sông ngòi, cuối cùng đổ vào các đại dương. Điều này tạo ra một chu kỳ không ngừng của nước mưa, xói mòn đá, và sự chuyển hóa các khoáng chất vào đại dương. Quá trình này đã diễn ra liên tục trong hàng tỷ năm và kết quả là hiện nay, đại dương trên hành tinh chúng ta chứa một lượng muối rất lớn.
Vì vậy, nếu chúng ta tính tổng lượng muối có trong các đại dương, con số đó là vô cùng ấn tượng. Nếu các hạt muối từ các đại dương được phân bố đều trên toàn bộ diện tích đất liền, lớp muối này sẽ có chiều cao lên đến 40 tầng! Không có gì ngạc nhiên khi đến nay, 97% nước trên hành tinh là nước mặn và chỉ có 3% nước ngọt.
Với tình trạng thiếu nước ngọt ngày càng trở nên nghiêm trọng, ý tưởng về một đại dương không mặn – nghĩa là nước biển biến thành nước ngọt – đã được đặt ra như một giải pháp lý tưởng cho vấn đề này. Nếu các đại dương chứa nước ngọt, con người có thể dễ dàng tiếp cận một nguồn tài nguyên vô tận, giúp giải quyết cơn khát của hàng tỷ người trên thế giới. Tuy nhiên, điều này liệu có thực sự là một giải pháp hay chỉ là một ảo tưởng nguy hiểm?
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần phải hiểu rằng sự thay đổi này sẽ tác động mạnh mẽ đến hệ sinh thái biển, khí hậu và đời sống con người.
Hệ sinh thái biển hiện nay rất đa dạng và phong phú. Theo ước tính, có khoảng 230.000 loài sinh vật biển đã được xác định, nhưng con số này có thể lên đến 2 triệu loài khi tính đến những sinh vật biển chưa được phát hiện. Các loài này đã thích nghi với môi trường nước mặn qua hàng triệu năm tiến hóa. Tuy nhiên, nếu các đại dương trở thành nước ngọt, điều này sẽ gây ra một cuộc khủng hoảng lớn trong hệ sinh thái biển.
Một trong những nhóm sinh vật sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất là các loài sinh vật phù du và tảo biển. Các sinh vật này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống dưới đại dương. Tảo biển, chẳng hạn, chiếm gần một nửa quá trình quang hợp trên hành tinh này. Quá trình quang hợp của tảo không chỉ giúp sản xuất oxy cho hành tinh, mà còn giúp hấp thụ carbon dioxide, góp phần điều hòa khí hậu. Nếu tảo và sinh vật phù du không thể tồn tại trong môi trường nước ngọt, chúng ta sẽ không chỉ đối mặt với tình trạng thiếu oxy mà còn với một lượng lớn carbon dioxide trong khí quyển, làm trầm trọng thêm vấn đề biến đổi khí hậu.
Các loài cá nước mặn như cá ngừ, cá mập hay cá voi đã tiến hóa để sống trong môi trường nước mặn, và chúng có khả năng uống nước muối để duy trì sự sống. Những loài này đã phát triển các cơ chế phức tạp để xử lý lượng muối dư thừa trong cơ thể, giúp chúng tồn tại trong môi trường nước mặn. Trong khi đó, các loài cá như cá hồi có khả năng sống trong cả nước ngọt và nước mặn, nhưng chúng lại là những trường hợp đặc biệt và không thể đại diện cho toàn bộ các loài cá nước mặn. Nếu môi trường nước biển trở thành nước ngọt, hầu hết các loài cá nước mặn sẽ không thể tồn tại và sẽ tuyệt chủng. Điều này sẽ phá vỡ chuỗi thức ăn biển, và kéo theo những tác động tiêu cực đến toàn bộ hệ sinh thái biển.
Thực vật biển, đặc biệt là tảo biển, cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu nước biển chuyển thành nước ngọt. Tảo biển không chỉ cung cấp oxy cho hành tinh mà còn là nguồn thực phẩm cho hàng triệu sinh vật biển. Tảo biển là một phần quan trọng của chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái đại dương. Nếu không có tảo, chúng ta sẽ thiếu hụt oxy và phải đối mặt với một lượng lớn carbon dioxide trong khí quyển. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các loài sống dưới biển mà còn tác động trực tiếp đến con người, vì tảo biển đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều hòa khí hậu và cung cấp thực phẩm cho nhiều loài sinh vật.
Sự thay đổi trong cấu trúc của đại dương và sự mất đi của các dòng hải lưu mang nước ấm sẽ có tác động mạnh mẽ đến khí hậu toàn cầu. Các dòng hải lưu này không chỉ giúp điều hòa nhiệt độ của đại dương mà còn ảnh hưởng đến khí hậu của các khu vực lục địa. Ở vùng Xích đạo, các dòng hải lưu mang nước ấm có tác dụng điều chỉnh nhiệt độ, trong khi các vùng cực lại có tác dụng làm lạnh không khí và điều hòa thời tiết. Nếu đại dương không còn nước mặn, các dòng hải lưu này sẽ bị phá vỡ, dẫn đến những thay đổi nghiêm trọng trong khí hậu toàn cầu. Các khu vực gần Xích đạo có thể trở nên nóng cực đoan, trong khi các vùng cực sẽ lạnh hơn rất nhiều. Các hiện tượng thời tiết như bão, sóng thần và các thảm họa thiên nhiên sẽ trở nên thường xuyên và nguy hiểm hơn.
Mặc dù ý tưởng về một đại dương nước ngọt, nơi mà con người có thể dễ dàng tiếp cận nước sạch, có thể tưởng chừng là một giải pháp cho vấn đề thiếu nước ngọt hiện nay, nhưng thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Một thế giới không có nước mặn sẽ gây ra những tác động tiêu cực đối với hệ sinh thái biển, khí hậu toàn cầu và cuối cùng là sự sống của con người. Hệ sinh thái biển sẽ bị tàn phá, chuỗi thức ăn sẽ đứt gãy và khí hậu sẽ biến đổi theo cách không thể tưởng tượng được.
Thay vì mong muốn một đại dương nước ngọt, chúng ta cần nhận thức rằng, mọi yếu tố trong thiên nhiên đều có mối liên kết chặt chẽ và sự thay đổi nhỏ ở một điểm nào đó có thể gây ra hệ quả lớn ở những nơi khác. Thay vì mơ ước về một thế giới không có nước mặn, con người nên tập trung vào việc bảo vệ nguồn tài nguyên nước ngọt còn lại, bảo tồn hệ sinh thái biển và ứng phó với biến đổi khí hậu để bảo vệ hành tinh này cho các thế hệ mai sau.
Đức Khương
