Giải mã Rothschild – gia tộc từ khu ổ chuột vươn tới thống lĩnh ngành tài chính toàn cầu, người đứng sau dự án kênh đào Suez nổi tiếng

Được thành lập bởi Mayer Amschel Rothschild vào thế kỷ 18 ở Frankfurt (Đức), gia tộc Rothschild đã xây dựng một đế chế ngân hàng có ảnh hưởng mang tính chi phối tới lịch sử tài chính thế giới. Dù đã trải qua nhiều thăng trầm, biến động, song theo Tạp chí Forbes, ước tính tài sản ròng của gia tộc này vẫn ở mức 1,2 nghìn tỉ USD đến năm 2024.

Từ một doanh nghiệp tư nhân nhỏ, gia tộc gia tộc Rothschild đã mở rộng sang nhiều lĩnh vực như: Cầu đường, đường hầm, đường sắt, tài chính... Một trong những dự án danh tiếng nhất của họ là kênh đào Suez.

Từ khu ổ chuột nghèo nàn

Mayer Amschel Bauer – người đặt nền móng cho gia tộc Rothschild – sinh ra trong một gia đình Do Thái nghèo khó, tuổi thơ của ông gắn liền với một khu ổ chuột có tên Judengasse (Hẻm của người Do Thái) ở Frankfurt, Đức. Vào thời đó, các ngôi nhà tại đây thường được phân biệt bằng màu sắc hay những kí hiệu đặc biệt. Và căn nhà mà tổ tiên của Mayer Amschel sinh sống được đánh dấu bằng một chiếc khiên màu đỏ, tiếng Đức có nghĩa là "Rothschild", vì vậy nhà Bauer còn có danh xưng khác là nhà Rothschild. Cái tên Rothschild sau này đã được Mayer Amschel sử dụng làm họ chính thức và trở thành biểu tượng của gia tộc.

Cha mẹ của Mayer Amschel mất sớm vì dịch bệnh đậu mùa khi ông mới 12 tuổi, bởi vậy, ông được gửi tới sống tại Hanover và sau đó được nhận vào học việc trong ngân hàng Oppenheimer nổi tiếng. Nhờ sự chăm chỉ học hỏi, kết hợp cùng năng khiếu thiên bẩm, Mayer đã nhanh chóng tích luỹ được nhiều kiến thức đa dạng về tài chính và kinh doanh. Cùng với đó, ông còn phát triển một sở thích khác là sưu tập và trao đổi tiền cổ. Nhờ hoạt động này, Mayer có thể kết giao được với nhiều vị khách hàng giàu có. Một trong số những khách hàng nổi tiếng của ông là Hoàng tử William của xứ Hesse-Kassel.

Được sự tin tưởng của Hoàng tử William, Mayer đã được hậu thuận để mở một ngân hàng riêng tạiFrankfurt với tên gọi Mayer Amschel Rothschild. Nhờ việc quản lý và đầu tư hiệu quả tài sản của Hoàng tử, Mayer kiếm được bội tiền hoa hồng và các khoản lãi. Công việc kinh doanh của ông ngày càng trở nên phát đạt. Đến cuối thế kỉ 18, dòng họ Rothschild đã trở thành một trong những gia tộc giàu có và quyền lực nhất Frankfurt.

Song tham vọng của Mayer không dừng lại ở đó. Ông ấp ủ kế hoạch xây dựng một đế chế tài chính trải rộng khắp châu Âu. Và để hiện thực hoá giấy mơ này, 5 người con trai của Mayer là Nathan Mayer, James Mayer, Salomon Mayer, Carl Mayer và Amschel Mayer đã trở thành những cộng sự đắc lực. Amschel đượccha mình cho tiếp quản Frankfurt. Salomon được đưa đến Vienna (Áo) để mở rộng thị trường. Nhiệm vụ tương tự được giao cho Nathan tại London (Anh) và Carl sẽ đến Napoli (Italia). Còn cậu con út James được giao mở rộng thị trường ở Paris (Pháp).

Thành lập đế chế tài chính Rothschild

Với 5 người con trai tài giỏi, đế chế Rothschild phát triển nhanh chóng trong thời kỳ Cách mạng Pháp. Việc cho các chính phủ vay tiền để chi trả cho các hoạt động chiến tranh trong suốt nhiều thế kỷ đã mang lại cho gia đình Rothschild nhiều cơ hội để tích lũy trái phiếu và sở hữu thêm của cải trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau.

Điều đặc biệt của gia tộc này là họ rất nhanh nhạy trong việc tận dụng thời cơ. Khi chiến sự xảy ra, gia đình Rothschild đã nhạy bén nắm bắt cơ hội làm giàu. Họ tập trung vào việc cho giới quý tộc và chính phủ vay tiền để phục vụ các cuộc xung đột. Không những vậy, gia tộc Rothschild còn phát triển một mạng lưới thông tin liên lạc đặc biệt trải rộng khắp châu Âu. Nhờ đó, họ tiếp cận tin tức nhanh hơn nhiều so với các đối thủ.

Nhà Rothschild gần như đã độc quyền kiểm soát các thông tin giá trị. Trong nội bộ gia đình, các thành viên sử dụng một phương thức liên lạc đặc biệt để bảo mật thông tin. Họ trao đổi bằng ngôn ngữ Yiddish, một biến thể đặc trưng của vùng Frankfurt, kết hợp với một hệ thống mã hóa riêng chỉ các thành viên nội bộ mới có thể hiểu.

Nhờ sức mạnh của mạng lưới thông tin này, gia tộc Rothschild đã tận dụng tối đa sự chênh lệch tỷ giá hối đoái giữa các thị trường châu Âu. Họ có thể mua trái phiếu và tiền tệ ở một thành phố này và gần như ngay lập tức bán chúng ở một thành phố khác để thu được lợi nhuận. Về cơ bản, đây chính là dạng thức đầu tiên của cách giao dịch chênh lệch giá arbitrage phổ biến ngày nay.

Những người con ưu tú lãnh đạo gia tộc

Trong số các con trai nhà Rothschild, người con trai thứ 3 là Nathan (1777–1836) đạt được thành công lớn nhất và nắm quyền điều hành gia tộc. Ban đầu, Nathan sống ở Manchester để bắt đầu sự nghiệp với ngành dệt may. Nhờ việc chủ động nguyên liệu, nguồn hàng và nhà sản xuất, ông nhanh chóng tối ưu hóa chuỗi cung ứng và tạo ra rất nhiều lợi nhuận từ ngành may mặc.

Để mở rộng tầm ảnh hưởng, ông chuyển đến London và thành lập chi nhánh ngân hàng nhà Rothschild. Chuyện kinh doanh cũng không dừng lại ở đó. Nathan còn dùng sức ảnh hưởng của gia tộc để tham gia vào các hoạt động buôn lậu vàng và hàng hóa. Không những vậy, có nhiều giai thoại kể lại rằng Nathan Rothschild đã lợi dụng mạng lưới thông tin sớm của mình để làm khuynh đảo thị trường và trở thành ông trùm tài chính tại xứ sở sương mù. Một nhân vật ngoại giao của Bỉ thường trú ở Anh đã nói rằng: "Sự ảnh hưởng của Rothschild đối với nền tài chính ở đây lớn đến mức đáng sợ… Khi Nathan nổi giận thì Ngân hàng Anh cũng phải run rẩy."

Sau khi Nathan đột ngột qua đời, James Rothschild – em út trong gia tộc trở thành thủ lĩnh mới. Với sự khéo léo và tài năng của mình, James đã tạo nên một bước ngoặt cho gia tộc, đó là thành công thâm nhập vào giới thượng lưu Pháp, nâng cao vị thế cho gia tộc Rothschild.

Khi đứng lên lãnh đạo toàn bộ gia tộc, James lập tức dành sự chú ý và đổ tiền vào ngành công nghiệp mới nổi là đường sắt. Đến những năm 1840, gia tộc Rothschild đã được công nhận là ông trùm đường sắt tại châu Âu. Họ thu được lợi nhuận lớn từ hoa hồng và các giao dịch liên quan đến cổ phiếu đường sắt.

Bên cạnh đó, gia tộc Rothschild còn mở rộng danh mục đầu tư ra nhiều lĩnh vực đa dạng khác. Họ đầu tư vào các cơ sở sản xuất rượu vang có giá trị ở Pháp. Họ mua lại cổ phần từ kênh đào Suez, Ai Cập và không tiếc tiền đầu tư vào hoạt động khai thác khoáng sản lẫn kim cương tại các khu mỏ trên toàn thế giới.

Sự suy thoái và tái thiết

Chiến tranh, những biến động chính trị và chính sự ganh đua trong nội bộ gia đình đã khiến gia tộc Rothschild rơi vào khủng hoảng trong thế kỉ 20. Hàng loạt những biến cố đã xảy ra khiến cho tổng tài sản của dòng họ bị sụt giảm. Chi nhánh ngân hàng ở Naples đóng cửa vào năm 1863. Tới năm 1901, chi nhánh Frankfurt phải đóng cửa. Chi nhánh Vienna đóng cửa vào năm 1938 sau khi phát xít Đức tấn công Áo và gây ra mối nguy hiểm cho người Do Thái. Chính phủ Vichy ở Pháp đã tịch thu tài sản ở Bordeaux của Rothschild. Phát xít Đức tịch thu các tác phẩm nghệ thuật cùng các đồ vật quý giá khác từ nhánh gia đình Rothschild ở Áo.

Sau đó, các điền trang nguy nga của Rothschild đã được tặng cho Chính phủ Anh và Pháp cũng như các tổ chức và trường đại học khác. Đến những năm 1970, còn 3 ngân hàng Rothschild vẫn tồn tại, gồm 2 cơ sở ở London, Paris và một ngân hàng ở Thụy Sĩ. Năm 1982, chính phủ của Tổng thống Pháp Francois Mitterrand đã quốc hữu hóa cơ sở ở Paris. Năm 2003, các ngân hàng ở Anh và Pháp đã hợp nhất.

Bước vào thế kỉ 21, tài sản của Rothschild trải rộng ở nhiều ngành như dịch vụ tài chính, bất động sản, khai thác mỏ, năng lượng và hoạt động từ thiện. Gia tộc Rothschild cũng sở hữu hơn chục nhà máy rượu vang trên khắp thế giới. Khối tài sản khổng lồ này của gia đình đã được chia cho con cháu và những người thừa kế trong nhiều năm tiếp theo.

Theo truyền thống, tài sản của Rothschild được đầu tư vào các tập đoàn và các thành viên trong gia tộc đều được trở thành một mắt xích trong bộ máy nhằm tạo ra của cải cho gia đình. Nhờ đó, tài sản của gia tộc không ngừng tăng thêm và được truyền lại cho các thế hệ sau. Phương châm của gia tộc tài phiệt này là "Concordia, Integritas, Industria", có nghĩa là sự hòa hợp, liêm chính và công nghiệp.

Ngày nay, Tập đoàn Rothschild có cổ phần sở hữu ở nhiều công ty, trong đó có Air Products and Chemicals, Duke Energy, Glencore, Alliant Energy, Mitsubishi, FirstEnergy và Fortis. Jacob Rothschild là người đứng đầu gia tộc Rothschild nhiều năm qua cho tới khi ông qua đời vào ngày 26/2/2024 mới đây. Thành viên còn sống giàu có nhất gia tộc Rothschild hiện nay là David Mayer De Rothschild. Ông là một nhà thám hiểm, nhà bảo vệ môi trường với tài sản ròng ước tính 10 tỷ USD (khoảng 253.925 tỉ đồng).

Trang Đào