Hai “hòn đảo” khổng lồ gần lõi Trái Đất có thể cổ xưa hơn cả hành tinh chúng ta, nghi ngờ có nguồn gốc ngoài vũ trụ?

Thứ ba, 04/02/2025 - 21:48

Chúng có thể là phần sót lại của Theia, một hành tinh bí ẩn từng va chạm với Trái Đất khoảng 4,5 tỷ năm trước

Tận sâu bên dưới lớp vỏ Trái Đất, ngay tại ranh giới giữa lớp lõi và lớp phủ, có hai khối vật chất khổng lồ nằm lặng lẽ. Một cái bên dưới châu Phi, cái còn lại dưới Thái Bình Dương. Chúng không phải núi lửa, không phải phần lõi bị lộ ra, cũng không phải di tích của một thảm họa nào đó trong quá khứ. Chúng đơn giản là hai vùng vật chất có mật độ cao hơn hẳn so với phần còn lại của lớp phủ, tồn tại hàng tỷ năm mà không ai biết rõ chúng thực sự là gì.

Hai “hòn đảo” khổng lồ gần lõi Trái Đất có thể cổ xưa hơn cả hành tinh chúng ta, nghi ngờ có nguồn gốc ngoài vũ trụ?- Ảnh 1.

Con người chưa từng nhìn thấy những khối này trực tiếp, nhưng có một cách để “soi” vào lòng đất mà không cần đào bới hay chịu nhiệt độ hàng nghìn độ C. Khi động đất xảy ra, các rung động lan tỏa khắp hành tinh, truyền qua nhiều lớp đá và chất lỏng bên trong. Bằng cách theo dõi cách sóng địa chấn di chuyển qua các lớp này, các nhà khoa học có thể dựng lên một “bản đồ” của Trái Đất bên trong. Từ những năm 1970, nhờ kỹ thuật này, họ đã phát hiện ra hai khối vật chất khổng lồ này. Trong giới khoa học, chúng được gọi bằng một cái tên khá khô khan: các tỉnh có vận tốc cắt thấp lớn (LLSVPs). Nhưng thực tế, chúng có thể là một trong những cấu trúc bí ẩn nhất hành tinh.

Khi sóng địa chấn đi qua hai khối này, chúng chậm lại, cho thấy đây là vùng có nhiệt độ cao hơn so với khu vực xung quanh. Vùng nằm dưới châu Phi, có tên gọi “Tuzo”, có độ cao khoảng 800 km—gần bằng 90 lần đỉnh Everest chồng lên nhau. Dù biết rằng chúng ở đó, nhưng suốt nhiều thập kỷ, các nhà khoa học vẫn không thể chắc chắn chúng được tạo nên từ đâu và đã tồn tại bao lâu. Chúng là một phần tự nhiên của Trái Đất, hay là thứ gì đó còn kỳ lạ hơn?

Một giả thuyết phổ biến là những khối này được hình thành từ phần vỏ đại dương cổ đại đã bị nhấn chìm xuống lòng đất qua hàng tỷ năm. Nhưng có một ý tưởng táo bạo hơn: chúng có thể là phần sót lại của Theia, một hành tinh bí ẩn từng va chạm với Trái Đất khoảng 4,5 tỷ năm trước. Vụ va chạm kinh hoàng đó được cho là đã tạo ra Mặt Trăng, và có thể lõi của Theia đã hòa trộn vào lòng Trái Đất, để lại những “hòn đảo” khổng lồ này như tàn tích của một hành tinh đã mất.

Một nghiên cứu mới đây đã cung cấp thêm dữ liệu bất ngờ về những khối vật chất này. Thay vì chỉ đo tốc độ di chuyển của sóng địa chấn, nhóm nghiên cứu còn phân tích cách các sóng này mất năng lượng khi đi qua các lớp vật chất khác nhau. Kết quả cho thấy điều khác thường: nếu những khối này chỉ đơn thuần là đá nóng chảy, chúng sẽ hấp thụ nhiều năng lượng hơn. Nhưng thực tế, chúng không làm điều đó. Trong khi những vùng gọi là “nghĩa địa mảng kiến tạo”—nơi các mảng vỏ Trái Đất bị hút chìm vào sâu bên dưới—lại hấp thụ nhiều năng lượng hơn hẳn.

Điều này cho thấy hai khối vật chất này có cấu trúc khác biệt so với phần còn lại của lớp phủ. Chúng có thể được tạo thành từ những tinh thể đá có kích thước rất lớn, khiến chúng ít bị hòa lẫn vào các luồng vật chất di chuyển bên trong Trái Đất. Nếu đúng như vậy, chúng có thể là những phần còn lại cực kỳ lâu đời, sống sót qua hàng tỷ năm mà không bị phá hủy hay thay đổi nhiều. Điều này đi ngược lại giả thuyết lâu nay rằng lớp phủ Trái Đất luôn luân chuyển và trộn lẫn vật chất.

Sự tồn tại của những khối này cũng có thể ảnh hưởng đến cách núi lửa hình thành. Một số nghiên cứu trước đây cho rằng những luồng đá nóng bốc lên từ sâu bên trong lớp phủ—gọi là mantle plumes—có thể bắt nguồn từ chính rìa của hai khối vật chất này. Nếu điều đó đúng, có thể những “hòn đảo” bí ẩn này không chỉ là tàn dư của quá khứ, mà còn đang ảnh hưởng đến hoạt động địa chất của Trái Đất ngay lúc này.

Vẫn còn rất nhiều câu hỏi chưa có lời giải. Những khối này là gì? Chúng thực sự có phải là phần còn lại của một hành tinh khác hay không? Liệu chúng có thể tồn tại mãi mãi, hay một ngày nào đó chúng sẽ bị hòa trộn vào phần còn lại của lớp phủ Trái Đất? Mặc dù không thể nhìn thấy trực tiếp, nhưng nhờ công nghệ đo địa chấn, chúng ta có thể tiếp tục nghiên cứu và tìm hiểu thêm về chúng. Dữ liệu thu thập từ những năm 1970 vẫn còn rất nhiều giá trị, và có thể, trong tương lai gần, con người sẽ đến gần hơn với câu trả lời về những "hòn đảo" kỳ lạ ẩn sâu bên dưới chân mình.

Anh Việt