Khả năng hình thành ký ức của con người phụ thuộc vào việc các tế bào thần kinh trong não kết nối và lưu trữ thông tin. Khi tiếp xúc với một trải nghiệm hoặc thông tin mới, các tế bào thần kinh kích hoạt một số gen nhất định để sản xuất protein, tạo ra các kết nối mới, giúp hình thành trí nhớ dài hạn.
Tuy nhiên, nghiên cứu của nhóm do phó giáo sư Nikolay Kukushkin dẫn đầu đã chỉ ra rằng cơ chế này không chỉ giới hạn ở các tế bào thần kinh. "Học tập và trí nhớ thường chỉ liên quan đến não, nhưng nghiên cứu của chúng tôi cho thấy các tế bào khác trong cơ thể cũng có thể học và hình thành ký ức", ông Kukushkin khẳng định.
Nhóm nghiên cứu đã phát triển hai dòng tế bào người từ mô thần kinh và mô thận để thử nghiệm. Các tế bào này được tiếp xúc với các xung tín hiệu hóa học, mô phỏng cách các tế bào thần kinh tiếp nhận thông tin thông qua chất dẫn truyền thần kinh.
Kết quả cho thấy: Các tế bào không thuộc hệ thần kinh cũng bật gen liên quan đến bộ nhớ, tương tự như cách tế bào thần kinh hoạt động. Đặc biệt, khi các xung tín hiệu được đưa vào theo chu kỳ cách quãng, gen bộ nhớ này được kích hoạt mạnh mẽ và duy trì trong thời gian dài hơn so với khi các xung được truyền đi liên tục.
Hiệu ứng khoảng cách – khái niệm cho rằng học tập cách quãng giúp củng cố trí nhớ tốt hơn – không chỉ áp dụng cho tế bào thần kinh mà còn có thể là thuộc tính cơ bản của tất cả các tế bào. "Điều này chứng minh rằng khả năng học hỏi từ sự lặp lại không phải là độc quyền của tế bào não", Kukushkin nhận xét.
Phát hiện này không chỉ mở rộng hiểu biết về cách thức hoạt động của trí nhớ mà còn tạo tiền đề cho những ứng dụng thực tiễn trong y học và đời sống. Ví dụ, các nhà nghiên cứu có thể khai thác "trí nhớ" của các cơ quan trong cơ thể để cải thiện sức khỏe.
Kukushkin gợi ý: "Chúng ta có thể nghiên cứu cách tuyến tụy ghi nhớ mô hình ăn uống để kiểm soát đường huyết, hoặc tìm hiểu ký ức của tế bào ung thư về hóa trị liệu để nâng cao hiệu quả điều trị".
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Nature Communications, mang đến một góc nhìn hoàn toàn mới về trí nhớ. Không còn giới hạn trong não bộ, ký ức giờ đây có thể được xem xét dưới lăng kính toàn cơ thể, mở ra tiềm năng cho những cách tiếp cận mới trong việc nâng cao học tập và điều trị các vấn đề liên quan đến trí nhớ.
Phát hiện này nhắc nhở chúng ta rằng cơ thể là một hệ thống phức tạp, nơi mọi tế bào đều có khả năng lưu giữ thông tin theo những cách bất ngờ. Điều này không chỉ thay đổi hiểu biết về sinh học mà còn hứa hẹn cách mạng hóa các ứng dụng y học trong tương lai.
Đức Khương