Hành tinh của chúng ta là ngôi nhà của hàng triệu loài động vật, mỗi loài đều có những chiến lược sinh sản độc đáo, phát triển phù hợp với điều kiện sống và nhu cầu sinh tồn của chúng. Vậy loài động vật nào có thể sinh nhiều con nhất trong một lần?
Kathleen Cole, một nhà nghiên cứu sinh vật học tại Đại học Hawaii ở Manoa, chia sẻ với Live Science rằng câu hỏi này không đơn giản để trả lời. "Có rất nhiều yếu tố tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến câu trả lời", bà cho biết. Việc quyết định loài nào "vô địch" về số lượng con cái còn phụ thuộc vào cách định nghĩa con cái.
Đếm con cái qua trứng hay tinh trùng?
Một trong những cách phổ biến để định lượng con cái là dựa trên số lượng giao tử, tức trứng và tinh trùng không thụ tinh được sản xuất cùng một lúc. Theo Cole, nếu đánh giá dựa trên tiêu chí này, loài cá chắc chắn dẫn đầu với một khoảng cách rất xa. Điều này là do việc sinh sản qua thụ tinh ngoài, tức giải phóng trứng và tinh trùng vào nước để chúng tự thụ tinh, ít tốn năng lượng hơn so với việc sinh sản nội, khi trứng được thụ tinh bên trong cơ thể.
Một ví dụ điển hình là loài cá thái dương đại dương (Mola mola), có thể sản xuất tới 300 triệu trứng trong buồng trứng của chúng cùng một lúc. Tuy nhiên, do trứng được thụ tinh bên ngoài cơ thể nên không có cách nào chắc chắn để biết bao nhiêu trong số đó sẽ trở thành cá con. Một khi trứng được thả vào đại dương, không thể theo dõi hay xác định cụ thể từng quả trứng cho đến khi chúng phát triển thành cá. Cá thái dương là loài có số lượng bị đe dọa, do đó không phải tất cả 300 triệu trứng đều sống sót.
Côn trùng và chim: Kẻ thách thức số lượng
Trong thế giới côn trùng, những loài như kiến lái xe châu Phi (Dorylus wilverthi) là ứng cử viên hàng đầu. Kiến chúa của loài này có thể đẻ từ 3 đến 4 triệu trứng trong một tháng. Đặc biệt, kiến chúa có khả năng kiểm soát việc thụ tinh của trứng để đảm bảo tỷ lệ con đực và con cái phù hợp với nhu cầu của đàn.
Khi nói đến chim, loài gà gô xám (Perdix perdix) được biết đến với khả năng đẻ từ 20 đến 22 quả trứng trong mỗi lần. Đây là một con số rất ấn tượng trong thế giới các loài chim.
Sinh sản qua sống con
Ở một số loài động vật khác, thay vì đẻ trứng, chúng lại sinh con, và đây cũng là một tiêu chí đáng xem xét. Ví dụ, cá ngựa đực có khả năng sinh từ 1.000 đến 2.000 con trong một lần. Trong quá trình này, chúng giữ trứng và hỗ trợ phát triển qua nhau thai trong túi sinh sản của mình, cho đến khi con non hoàn toàn sẵn sàng chào đời.
Ở trên cạn, loài rắn puff adder (Bitis arietans) là một kỷ lục gia khi con cái của chúng có thể sinh tới 156 con rắn hoàn chỉnh trong một lần mang thai. "Những con rắn này giống như những chiếc xúc xích khổng lồ", Alex Pyron, nhà sinh vật học tiến hóa tại Đại học George Washington, mô tả về loài này. "Chúng có thể chứa rất nhiều con non trong cơ thể".
Tại sao có loài sinh nhiều, loài sinh ít?
Một trong những yếu tố quan trọng quyết định kích thước lứa đẻ là tuổi thọ. Những loài động vật có tuổi thọ ngắn thường không có nhiều cơ hội nhìn thấy con non của chúng lớn lên, nên chúng có xu hướng sinh nhiều con trong một lần để gia tăng cơ hội sống sót của thế hệ sau. "Chúng không có thời gian để chăm sóc từng con một", Cole nói. "Chúng phải để lại dấu ấn nhanh chóng".
Ngược lại, những loài sống lâu hơn như voi và cá voi, chỉ có một con trong mỗi lần sinh, vì chúng có đủ thời gian và nguồn lực để chăm sóc cho con non trong suốt quá trình trưởng thành. Những loài có lối sống chăm sóc con non kỹ càng, như dơi - phải vừa bay vừa mang theo con - thường chỉ sinh một con mỗi lần.
Bên cạnh đó, việc sinh trứng hay sinh con sống cũng là một yếu tố lớn. Động vật đẻ trứng, như kiến lái xe châu Phi, có thể đẻ hàng triệu trứng một lần, trong khi những loài sinh con sống thường chỉ có ít con hơn, vì việc nuôi dưỡng và phát triển con non đòi hỏi nhiều nguồn lực hơn.
Những trường hợp đặc biệt
Mặc dù các xu hướng chung về sinh sản khá rõ ràng, nhưng luôn có những ngoại lệ. Ví dụ, loài thỏ và chuột nổi tiếng với khả năng sinh nhiều con mặc dù chúng mang thai con sống. Trong khi đó, bọ phân, một loài động vật đẻ trứng, lại có thể chỉ đẻ tối đa ba quả trứng cùng một lúc.
Thay đổi môi trường và điều kiện sinh thái có thể tác động nhanh chóng đến chiến lược sinh sản của động vật. Theo Pyron, lý do tại sao những chiến lược tiến hóa khác nhau này lại hình thành vẫn còn là một bí ẩn chưa hoàn toàn được giải đáp.
Từ cá thái dương đẻ hàng trăm triệu trứng đến kiến lái xe với hàng triệu con, thế giới động vật đã phát triển những chiến lược sinh sản vô cùng đa dạng để tối ưu hóa cơ hội sinh tồn. Mặc dù con số sinh sản lớn không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với tỷ lệ sống sót cao, nó vẫn là một phần quan trọng trong quá trình tiến hóa và thích nghi của các loài động vật trên Trái Đất.
Đức Khương
