Trong lịch sử nhân loại, rất ít người có thể đạt tới đỉnh cao của sự giàu có như vị vua cai trị đế chế Mali vào thế kỷ 14, Mansa Musa. Với khối tài sản khổng lồ ước tính lên tới hơn 400 tỷ đô la, Mansa Musa được coi là người giàu nhất mọi thời đại, vượt qua cả những cái tên nổi tiếng trong giới tỷ phú hiện nay như Elon Musk hay Jeff Bezos. Nhưng không chỉ có tài sản, câu chuyện về cách Mansa Musa xây dựng và mở rộng đế chế của mình đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử.
Người kế vị quyền lực và bước đầu tạo dựng đế chế
Sinh năm 1280, Mansa Musa xuất thân từ một gia đình quyền thế trong đế chế Mali. Vào năm 1312, ông bất ngờ lên ngôi khi người tiền nhiệm – có thể là anh trai của ông, Mansa Abu-Bakr – quyết định khám phá Đại Tây Dương và không bao giờ trở lại. Đảm nhận vai trò cai trị, Mansa Musa bắt đầu mở rộng lãnh thổ của mình, sáp nhập hàng chục thành phố và đẩy đế chế Mali trải dài hơn 2.000 dặm. Lãnh thổ của Mali dưới thời Mansa Musa bao gồm nhiều khu vực thuộc Burkina Faso, Côte d'Ivoire, Gambia, Guinea, Mali, Niger và Senegal ngày nay, với lượng tài nguyên thiên nhiên phong phú, đặc biệt là vàng và muối.
Tài sản kếch xù từ những con đường thương mại
Nhờ vào nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, đặc biệt là vàng – chiếm khoảng một nửa lượng vàng của thế giới lúc bấy giờ, giá trị tài sản của Mansa Musa gia tăng nhanh chóng. Tuy nhiên, danh tiếng về sự giàu có của ông chỉ thực sự được biết đến rộng rãi qua cuộc hành hương đến Mecca vào năm 1324. Với đoàn tùy tùng lên tới 60.000 người bao gồm binh lính, nghệ sĩ và triều đình của mình, cùng hàng nghìn nô lệ, lạc đà và dê, mỗi con lạc đà còn mang theo tới 300 pound vàng, Mansa Musa khiến mọi người trên con đường từ Mali tới Mecca phải trầm trồ kinh ngạc.
Sự hào phóng và cách chi tiêu xa hoa của ông, đặc biệt tại Ai Cập, đã gây ra những tác động lớn tới nền kinh tế địa phương. Việc ông phát vàng một cách rộng rãi khiến cho giá trị vàng suy giảm nghiêm trọng, khiến kinh tế Ai Cập phải mất đến 12 năm để phục hồi. Trên hành trình dài 4.000 dặm của mình, mỗi thành phố Mansa Musa đi qua đều chịu ảnh hưởng bởi giá vàng giảm sâu do sự xuất hiện của ông và đoàn tùy tùng.
Biên giới của Đế quốc Mali vào thời điểm Mansa Musa qua đời. Ông đã mở rộng đáng kể lãnh thổ của mình bằng cách sáp nhập 24 thành phố lân cận, trở thành người giàu nhất trong lịch sử trong quá trình này.
Sự thịnh vượng của Mali và những công trình huy hoàng
Sau khi trở về từ cuộc hành hương, Mansa Musa tiếp tục xây dựng các công trình lớn để thể hiện sự giàu có của mình. Ông cho xây dựng nhiều nhà thờ Hồi giáo, bao gồm nhà thờ nổi tiếng Djinguereber tại thành phố Timbuktu, do kiến trúc sư người Tây Ban Nha thiết kế với chi phí ước tính 440 pound vàng, tương đương khoảng 8 triệu đô la hiện nay. Timbuktu cũng trở thành trung tâm văn hóa và học thuật của Mali, thu hút các học giả, nhà thơ và nghệ sĩ từ khắp nơi. Các trường đại học và thư viện mà ông tài trợ tại Timbuktu không chỉ góp phần vào sự phát triển của thành phố mà còn tạo nên sức hút lớn đối với những ai tò mò về một vương quốc giàu có xa hoa tại châu Phi.
Một mô tả thế kỷ 20 về Mansa Musa trên đường đến Mecca. Nhà cai trị giàu có đã đi du lịch với một đoàn lữ hành hàng chục ngàn người.
Gia tài của Mansa Musa và tầm ảnh hưởng để lại
Dù các con trai của Mansa Musa tiếp tục cai trị sau khi ông qua đời vào năm 1337, nhưng đế chế Mali dần suy yếu theo thời gian. Tuy nhiên, di sản của Mansa Musa vẫn còn mãi với lịch sử. Nhiều nhà sử học cho rằng tài sản của ông khó có thể đo lường chính xác do không có một con số cụ thể nào đủ sức diễn tả hết sự giàu có khổng lồ đó. Thậm chí, một số tài liệu ước tính rằng tài sản của Mansa Musa còn vượt qua cả những hoàng đế vĩ đại nhất của La Mã như Augustus Caesar và các nhà công nghiệp hàng đầu của Hoa Kỳ như Andrew Carnegie.
Rudolph Ware, một giáo sư tại Đại học Michigan, từng mô tả rằng: "Đây là người giàu nhất mà bất cứ ai từng thấy. Họ không thể tìm được từ ngữ nào để diễn tả điều đó. Hãy tưởng tượng một con người có thể sở hữu nhiều vàng nhất mà bạn nghĩ đến và nhân đôi nó – đó là sự giàu có của Mansa Musa".
Một hình ảnh đầu thế kỷ 20 về Nhà thờ Hồi giáo Djinguereber, được xây dựng nhờ giá trị tài sản ròng của Mansa Musa. Nó vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Mansa Musa: Người đàn ông giàu có nhất mọi thời đại
Mansa Musa đã sống qua đời ở một thời kỳ mà sự giàu có được đo đếm bằng tài nguyên thiên nhiên và ảnh hưởng chính trị. Nhưng ngay cả trong thế giới hiện đại, giá trị tài sản của ông vẫn là huyền thoại. Điều này không chỉ bởi con số ước tính khổng lồ của cải mà ông có, mà còn bởi cách ông dùng chúng để phát triển đế chế của mình và ảnh hưởng đến lịch sử. Vị vua của Mali không chỉ là một người đàn ông giàu có, mà còn là một người có tầm nhìn, biết cách sử dụng tài sản để lại di sản vĩ đại cho hậu thế.
Giá trị tài sản ròng của Mansa Musa được minh họa trên Atlas Catalan, một bản đồ nổi tiếng được tạo ra trong thời Trung cổ. Phần này của bản đồ cho thấy Tây Sahara và Mansa Musa trên ngai vàng của ông.
Đức Khương
