Khi nghĩ về ký ức hay trí nhớ, chúng ta thường hình dung đến bộ não, nơi lưu giữ những kỷ niệm tuổi thơ hay giúp chúng ta học một kỹ năng mới. Nhưng nếu trí nhớ không chỉ nằm ở não thì sao? Nếu như chính cơ thể của chúng ta cũng có "bộ nhớ" riêng?
Đó chính là ý tưởng đằng sau nghiên cứu mới, nơi các nhà khoa học phát hiện ra một hiện tượng thú vị được gọi là "ký ức cơ thể" (body memory). Kết quả nghiên cứu cho thấy các tế bào trong cơ thể, chẳng hạn như tế bào thận và tế bào thần kinh, cũng có khả năng "học" và lưu giữ thông tin thông qua các tín hiệu hóa học—một điều trước đây được cho là chỉ xảy ra ở tế bào thần kinh.
Tế bào cơ thể cũng có thể "học"?
Một ví dụ điển hình từ nghiên cứu là khi các tế bào được kích thích bởi các tín hiệu hóa học gián đoạn (spaced stimuli), chúng phản ứng hiệu quả hơn nhiều so với việc tiếp xúc liên tục. Điều này tương tự như hiệu ứng "nhắc lại cách quãng" trong việc học, khi việc ôn tập định kỳ giúp ghi nhớ tốt hơn so với việc học dồn dập.
Khả năng này thách thức giả định lâu đời rằng trí nhớ chỉ là đặc quyền của mạng lưới thần kinh. Nếu tế bào ngoài não cũng có thể "ghi nhớ," điều này không chỉ thay đổi cách chúng ta hiểu về cơ thể mà còn mở ra nhiều khả năng y học mới.
Việc hiểu cách các mô trong cơ thể xử lý thông tin có thể dẫn đến những liệu pháp tiên tiến cho các bệnh liên quan đến mất trí nhớ hay thoái hóa thần kinh. Bên cạnh đó, khả năng "nhớ" của tế bào cũng có thể được áp dụng vào việc cải thiện các liệu pháp dùng thuốc nhắm mục tiêu, hoặc mở ra hướng đi mới trong y học tái tạo.
Chẳng hạn, nếu các tế bào trong tim hoặc thận có khả năng ghi nhớ, điều này có thể giải thích cách các mô thích nghi với áp lực hoặc điều trị lặp đi lặp lại theo thời gian. Điều đó cho thấy một hệ thống giao tiếp và học hỏi phức tạp hơn rất nhiều trong cơ thể chúng ta.
Khái niệm "trí nhớ cơ thể" không chỉ thúc đẩy hiểu biết của chúng ta về sinh học, mà còn giúp nhìn nhận cơ thể như một hệ thống gắn kết, nơi các cơ quan và tế bào không chỉ thực hiện chức năng riêng lẻ mà còn học hỏi và phản ứng dựa trên lịch sử "trải nghiệm" của chúng.
Nếu phát hiện này được nghiên cứu sâu hơn, chúng ta có thể đang tiến gần hơn đến việc tái định nghĩa trí nhớ, không chỉ là chức năng của não bộ mà là đặc điểm chung của toàn bộ cơ thể.
Anh Việt
