Mới đây, T. M. Hoàng (25 tuổi, quê Quảng Ninh) bất ngờ lên cơn đau bụng dữ dội, phải nhập viện cấp cứu. Kết quả nội soi khiến gia đình choáng váng: Hoàng mắc ung thư đại trực tràng khi tuổi đời còn rất trẻ. Trước đó, anh từng nhiều năm đối diện với các cơn rối loạn tiêu hóa nhưng coi nhẹ và bỏ qua. Câu chuyện này phản ánh thực trạng đáng lo ngại: ung thư đại trực tràng ngày càng có xu hướng trẻ hóa tại Việt Nam và trên thế giới.
1. Những tín hiệu bị bỏ quên
Trong 3-4 năm, Hoàng thường xuyên rối loạn tiêu hóa, có ngày đi vệ sinh đến 3-4 lần. Có khi vừa ăn xong vài phút đã phải chạy vào nhà vệ sinh. Anh cho rằng đây là hệ quả của thói quen sinh hoạt thiếu điều độ khi còn là sinh viên: thức khuya, ăn nhiều đồ chiên rán, uống nước ngọt có gas.
Dù hàng năm đều khám sức khỏe định kỳ, Hoàng chỉ được siêu âm, xét nghiệm máu – những kỹ thuật không đủ để phát hiện tổn thương ở đại trực tràng. Khi cơn đau bụng dữ dội tháng 8/2024 buộc phải nhập viện, kết quả nội soi đã chỉ ra khối u ác tính. Hoàng được chuyển lên Bệnh viện K (Hà Nội) và phẫu thuật cắt bỏ một phần trực tràng.
Ca mổ thành công nhưng quá trình hậu phẫu là chuỗi ngày đầy thử thách. Anh nằm liệt giường 2 tuần, không thể ăn uống, cơ thể đau đớn triền miên. Chỉ nhờ sự chăm sóc tận tụy của cha mẹ, anh mới dần hồi phục. Hiện Hoàng tuân thủ tái khám hàng tháng, duy trì thuốc, thay đổi chế độ sinh hoạt: ăn nhiều chất xơ, ngủ đủ giấc và tập thể dục nhẹ nhàng.
2. Ung thư đại trực tràng – không còn là "bệnh của tuổi già"
Theo báo cáo GLOBOCAN 2022, ung thư đại trực tràng đứng thứ 3 toàn cầu về số ca mắc mới (hơn 1,9 triệu ca) và thứ 2 về tử vong (935.000 ca/năm). Tại Việt Nam, căn bệnh này đứng thứ 4 về tỷ lệ mắc và thứ 5 về tỷ lệ tử vong, với hơn 16.000 ca mới và gần 9.000 ca tử vong mỗi năm.
Điều đáng lo ngại là căn bệnh đang ngày càng trẻ hóa. Bác sĩ chuyên khoa II Hà Hải Nam, Phó trưởng khoa Ngoại bụng 1 – Bệnh viện K, cho biết:
10 năm trước, phần lớn bệnh nhân ở độ tuổi 60-70. Hiện nay, nhóm bệnh nhân dưới 40 tuổi chiếm tới 15-20%. Tại khoa ông, trong 25-30 ca điều trị, có đến 5 ca là bệnh nhân dưới 30 tuổi.
Nghiên cứu đăng trên tạp chí y khoa JAMA (2023) cho thấy, tại Mỹ, tỷ lệ ung thư đại trực tràng ở người dưới 50 tuổi đã tăng gấp đôi trong hai thập kỷ qua. Xu hướng này được lý giải bởi thay đổi lối sống, chế độ ăn nhiều thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, ít chất xơ, cùng tình trạng ít vận động và béo phì gia tăng.
Ngoài ra, yếu tố di truyền đóng vai trò không nhỏ. Những người mang hội chứng Lynch hoặc FAP (Familial Adenomatous Polyposis) có nguy cơ mắc bệnh từ rất sớm, thậm chí trong độ tuổi thiếu niên.
3. Phòng ngừa từ tầm soát và lối sống
Ung thư đại trực tràng ở giai đoạn đầu thường khó nhận biết. Các dấu hiệu như rối loạn tiêu hóa kéo dài, phân lẫn máu, sụt cân nhanh, thiếu máu mạn tính… dễ bị nhầm với bệnh lý đường tiêu hóa thông thường. Chính vì vậy, tầm soát định kỳ là chìa khóa then chốt:
Nội soi đại tràng: Tiêu chuẩn vàng phát hiện sớm và loại bỏ polyp tiền ung thư. Nếu phát hiện sớm, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt đến 90%. Xét nghiệm máu ẩn trong phân (FOBT) và xét nghiệm DNA phân: Phương án hỗ trợ tầm soát ít xâm lấn, giúp sàng lọc nguy cơ ban đầu.
Bộ Y tế khuyến cáo:
- Người từ 40 tuổi trở lên hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao cần nội soi định kỳ.
- Người trẻ có triệu chứng bất thường kéo dài nên thăm khám sớm, tránh chủ quan.
Song song với tầm soát, lối sống lành mạnh là biện pháp phòng bệnh bền vững. Các chuyên gia khuyến nghị:
Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế thịt đỏ, đồ nướng, chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn. Giảm rượu bia, thuốc lá, đồ uống có gas. Duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần. Ngủ đủ giấc, quản lý căng thẳng.
Một nghiên cứu tại Trung tâm Ung thư MD Anderson (Mỹ) chỉ ra rằng, chế độ ăn giàu chất xơ có thể giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng đến 22%, trong khi thói quen vận động thường xuyên giúp giảm 15-20% nguy cơ.
Tựu chung, câu chuyện của chàng thanh niên 25 tuổi phản ánh một thực tế: ung thư đại trực tràng không còn là căn bệnh của tuổi già. Việc chủ quan bỏ qua tín hiệu bất thường của cơ thể có thể khiến bệnh tiến triển âm thầm đến giai đoạn nặng. Tầm soát định kỳ, kết hợp lối sống khoa học, chính là "lá chắn" hiệu quả để bảo vệ sức khỏe, đặc biệt cho thế hệ trẻ trong xã hội hiện đại.
Diệu Đan