Bạn hãy hình dung: cùng đứng trước một đôi giày thể thao giá 2,5 triệu đồng trong đợt "flash sale", một người 40 tuổi và một bạn 20 tuổi đều mở ứng dụng ví điện tử, giỏ hàng đã sẵn. Ai sẽ "xuống tiền" nhanh hơn?
Ở tuổi 40, quyết định mua thường gắn với bài toán tổng thể của gia đình: học phí con cái, khoản vay nhà, bảo hiểm - một phép cộng dài hạn. Ở tuổi 20, món đồ ấy có thể là phần thưởng cho một kỳ thực tập, là "tín hiệu" nhận diện bản thân trên mạng xã hội; nhưng cũng đi kèm kỹ năng săn mã, so sánh giá và sẵn sàng chờ đợt giảm sâu hơn.
Sự khác nhau vì thế không đơn giản là "ai tiêu hoang hơn", mà là cách mỗi thế hệ quản trị rủi ro và tối ưu trải nghiệm trong bối cảnh mua sắm số lên ngôi.
Bài viết dưới đây đi từ ví dụ nhỏ ấy để nhìn rộng ra: Gen Z Việt Nam đang chi tiêu ra sao và họ khác – hoặc giống – thế giới ở những điểm nào.
Gen Z Việt Nam chi tiêu ra sao?
Thế hệ Z (sinh từ khoảng 1997–2012) đang bước vào giai đoạn có thu nhập ổn định hơn nhưng cách chi tiêu của họ ở Việt Nam cho thấy sự "tỉnh táo" đặc trưng: ưu tiên tiện lợi số, trải nghiệm hợp lý, săn ưu đãi và sẵn sàng hoán đổi giữa các hạng mục để giữ kỷ luật tài chính.
Tại Việt Nam, bối cảnh hạ tầng số bùng nổ là cái nền quan trọng. Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), quy mô thị trường TMĐT năm 2024 đã vượt 25 tỷ USD, tương đương khoảng 660 nghìn tỷ đồng; TMĐT chiếm khoảng 9% tổng bán lẻ cả nước. Con số này phản ánh chuyển dịch rõ rệt sang mua sắm trực tuyến – mảnh đất vốn rất hợp "khẩu vị" Gen Z nhờ tính tức thời và cá nhân hóa.
Song, Gen Z không chỉ "lên mạng là mua". Dữ liệu mới cho thấy nhịp mua sắm số đã trở thành thói quen đại chúng: 62,8% người tiêu dùng tại Việt Nam mua sắm online ít nhất mỗi tuần trong năm 2024; tuy vậy, Gen Z chi tiêu tiết chế hơn Gen Y khi mua online (Gen Y "mạnh tay" gấp khoảng ba lần), hàm ý thế hệ trẻ thận trọng và so sánh giá kỹ hơn.
Về phương thức thanh toán, Việt Nam đang tiến nhanh tới không tiền mặt và người trẻ là lực đẩy chính. Khảo sát Visa Consumer Payment Attitudes cho thấy 56% người Việt mang ít tiền mặt hơn so với một năm trước; 89% Gen Z & Gen Y đã dùng các phương thức không tiền mặt. Ở phía cung ứng, 79% hàng quán ăn uống và 74% nhà bán lẻ/chợ tiện lợi nay chấp nhận thanh toán số, giúp thói quen chi tiêu của Gen Z "trơn tru" hơn.
Nếu đặt trong bức tranh toàn cầu, cách chi tiêu của Gen Z Việt có nhiều điểm đồng điệu với bạn bè thế giới, nhất là ưu tiên trải nghiệm và tính tiện lợi. Khảo sát của McKinsey năm 2024 cho thấy Gen Z quốc tế dự định thực hiện số chuyến quốc tế gần tương đương nội địa – phản ánh "khát trải nghiệm" sớm và rộng.
Đồng thời, các nghiên cứu tiêu dùng 2025 của McKinsey/BCG cũng ghi nhận xu hướng "trade-off": người trẻ sẵn sàng tiết giảm ở một số hạng mục để "vung tay" có chọn lọc ở hạng mục mang lại giá trị cảm xúc cao.
Một nét khác biệt đáng chú ý khác là "secondhand hóa" ngân sách thời trang: báo cáo thredUP 2025 (do GlobalData thực hiện) cho thấy người tiêu dùng toàn cầu dự định dành 34% ngân sách quần áo cho đồ đã qua sử dụng trong 12 tháng tới; riêng Gen Z và Millennials dự định chi gần một nửa (≈46%) cho đồ secondhand. Xu hướng này cũng đang lan mạnh tại Việt Nam qua các chợ đồ cũ, nền tảng C2C và "re-commerce" trên mạng xã hội – giúp Gen Z cân bằng túi tiền, vừa tiết kiệm vừa bắt kịp thời trang.
Tóm lại, Gen Z Việt Nam chi tiêu "thông minh – số hóa – có chọn lọc". Họ tận dụng hệ sinh thái TMĐT và thanh toán số ngày càng hoàn thiện; sẵn sàng săn giảm giá, mua đồ đã qua sử dụng để tối ưu chi phí; và ưu tiên những trải nghiệm đáng tiền. So với thế giới, Gen Z Việt có chung tinh thần thực dụng tích cực, nhưng mức "mở ví" nhìn chung tiết chế hơn do chênh lệch thu nhập và bối cảnh giá cả. Với doanh nghiệp, điều này đòi hỏi ba thích ứng: (1) tối ưu hành trình số và thanh toán liền mạch; (2) minh bạch giá trị–giá cả, đưa ra gói/phiên bản "đúng nhu cầu"; (3) phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn (resale, buy-back) để bắt trúng xu hướng secondhand.
Dy Khoa