Một loạt báo cáo mới cho thấy mô hình ngôn ngữ lớn mã nguồn mở đến từ Trung Quốc đang tái định hình cục diện AI toàn cầu. Từ vị thế chỉ chiếm 1% thị phần vào cuối năm 2024, các mô hình Trung Quốc đã tăng trưởng lên gần 30% trong năm 2025 và trở thành lựa chọn ngày càng phổ biến của lập trình viên, startup và nhiều doanh nghiệp lớn tại Mỹ.
Theo nghiên cứu trên tập dữ liệu 100 nghìn tỷ token, các mô hình phương Tây như GPT-4o hay GPT-5 vẫn đang chiếm khoảng 70% thị phần toàn cầu, tuy nhiên các mô hình Trung Quốc đã đạt mức sử dụng ngang bằng toàn bộ nhóm mô hình mã nguồn mở không thuộc Trung Quốc. Những cái tên như Qwen của Alibaba, DeepSeek V3 hay Kimi K2 của Moonshot AI là các nhân tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng này với tốc độ cập nhật liên tục và được cộng đồng phát triển rộng rãi.
Sự chuyển dịch này được thúc đẩy bởi những đánh giá tích cực từ các lãnh đạo công nghệ tại Silicon Valley. CEO Airbnb Brian Chesky cho biết công ty ưu tiên Qwen vì "nhanh và rẻ". Nhà đầu tư Chamath Palihapitiya cũng đã chuyển các quy trình quan trọng sang Kimi K2 và nhận xét nó cho hiệu năng tốt hơn những lựa chọn khác. Trên các nền tảng phổ biến như Hugging Face hay OpenRouter, mô hình Trung Quốc hiện dẫn đầu bảng xếp hạng về xu hướng và lượt sử dụng, thay thế dần các mô hình từ Mỹ.
Yếu tố chi phí được xem là lý do lớn nhất khiến startup lựa chọn mô hình Trung Quốc. Nhiều mô hình vận hành với chi phí chỉ bằng một phần năm so với mô hình phương Tây. MiniMax M2, chẳng hạn, cho hiệu năng tương đương Claude Sonnet 4.5 nhưng chỉ tốn khoảng 8% chi phí. Khả năng truy cập trọng số và giấy phép mở cũng là ưu thế lớn khi doanh nghiệp có thể tinh chỉnh và tạo phiên bản tùy biến dễ dàng hơn. Riêng Qwen đã có hơn 170.000 mô hình phái sinh do cộng đồng xây dựng.
Tuy vậy, sự thống trị ngày càng tăng của các mô hình Trung Quốc đang làm dấy lên tranh luận tại Washington. Giới chức Mỹ cảnh báo nguy cơ an ninh khi sử dụng công nghệ AI nước ngoài và đã đưa một số công ty như Zhipu AI vào danh sách hạn chế thương mại. Dù vậy, khảo sát toàn cầu gần đây cho thấy 82% người dùng sẵn sàng sử dụng mô hình Trung Quốc nếu được lưu trữ ngoài lãnh thổ Trung Quốc.
Nỗi lo về lợi thế hạ tầng của Trung Quốc cũng ngày càng lớn. CEO Nvidia Jensen Huang cảnh báo rằng Trung Quốc đang xây dựng hạ tầng AI với tốc độ "khó tin", sở hữu công suất năng lượng gấp đôi Mỹ và có tốc độ mở rộng nhanh hơn đáng kể. Hệ thống trung tâm dữ liệu quy mô lớn cùng chi phí năng lượng thấp và các chính sách hỗ trợ đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển AI tại nước này.
Với ưu thế về hiệu năng, giá thành và tốc độ cải tiến, mô hình AI Trung Quốc đang trở thành trụ cột quan trọng trong phát triển AI toàn cầu. Các chuyên gia nhận định cuộc đua AI đang chuyển hướng sang mô hình song cực, trong đó Trung Quốc nổi lên như đối trọng ngang tầm với Mỹ.
M.Đức