Siêu vi khuẩn – "Kẻ thù" nguy hiểm của y học hiện đại
Siêu vi khuẩn là thuật ngữ dùng để chỉ các chủng vi khuẩn hoặc mầm bệnh đã phát triển khả năng kháng lại nhiều loại kháng sinh, khiến cho việc điều trị trở nên khó khăn và phức tạp hơn nhiều. Đây là một trong những mối nguy lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới.
Phân tích vừa được công bố trên tạp chí The Lancet là nghiên cứu đầu tiên theo dõi tác động toàn cầu của siêu vi khuẩn qua thời gian và dự báo những kịch bản tương lai nếu vấn đề này không được kiểm soát. Theo nghiên cứu, từ năm 1990 đến năm 2021, hơn một triệu người trên toàn cầu đã tử vong mỗi năm do AMR.
Kháng kháng sinh (Antimicrobial Resistance - AMR) là một hiện tượng ngày càng trở nên phổ biến và nguy hiểm, khi vi khuẩn, vi rút, nấm hoặc ký sinh trùng gây bệnh phát triển khả năng kháng lại các loại thuốc kháng sinh, kháng virus, kháng nấm hoặc thuốc chống ký sinh trùng vốn được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do chúng gây ra. Nói cách khác, các loại thuốc này trở nên kém hiệu quả hoặc thậm chí vô hiệu trước sự tấn công của các vi sinh vật đã kháng thuốc.
Ảnh hưởng của AMR qua các nhóm tuổi
Một điểm sáng trong báo cáo là tỉ lệ tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi do siêu vi khuẩn đã giảm hơn 50% trong ba thập kỷ qua. Điều này được cho là nhờ vào sự cải thiện trong các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, khi trẻ em bị nhiễm siêu vi khuẩn, các bệnh nhiễm trùng trở nên rất khó điều trị.
Ngược lại, số ca tử vong ở nhóm người cao tuổi – đặc biệt là những người trên 70 tuổi – đã tăng hơn 80% trong cùng khoảng thời gian này. Khi dân số thế giới già đi, họ trở nên dễ bị tổn thương hơn trước các bệnh nhiễm trùng và có nguy cơ cao hơn khi gặp phải siêu vi khuẩn.
Đặc biệt, tỷ lệ tử vong do nhiễm MRSA, một loại vi khuẩn tụ cầu vàng đã kháng nhiều loại kháng sinh, đã tăng gấp đôi, từ 65.000 ca vào đầu những năm 1990 lên 130.000 ca vào năm 2021.
Khi vi khuẩn kháng thuốc, các bệnh nhiễm trùng thông thường như viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng da... trở nên khó điều trị hơn, kéo dài thời gian ốm, tăng nguy cơ biến chứng và tử vong.
Dự báo tương lai: Kịch bản nghiệt ngã
Dựa trên các xu hướng hiện tại, các nhà nghiên cứu đã dự báo rằng số ca tử vong trực tiếp do AMR sẽ tăng 67% trong 25 năm tới, ước tính sẽ có khoảng 2 triệu người tử vong mỗi năm vào năm 2050. AMR cũng có thể góp phần vào thêm 8,2 triệu ca tử vong hàng năm, tăng gần 75%, dẫn đến tổng số tử vong do siêu vi khuẩn đạt 169 triệu người trong khoảng thời gian này.
Kết quả phân tích cho thấy AMR có thể trực tiếp gây ra 39 triệu ca tử vong từ nay đến năm 2050 nếu không có sự can thiệp mạnh mẽ. Tuy nhiên, một kịch bản ít bi thảm hơn cũng có thể xảy ra nếu cộng đồng toàn cầu tập trung vào việc cải thiện chăm sóc y tế cho các bệnh nhiễm trùng nặng và mở rộng khả năng tiếp cận kháng sinh. Trong trường hợp này, có thể cứu sống tới 92 triệu người vào năm 2050.
Việc điều trị các bệnh nhiễm trùng kháng thuốc thường đòi hỏi các loại thuốc đặc trị đắt tiền, các phương pháp điều trị phức tạp và kéo dài thời gian nằm viện, gây gánh nặng kinh tế cho bệnh nhân và hệ thống y tế.
"Những phát hiện này nhấn mạnh rằng AMR đã là một mối đe dọa sức khỏe toàn cầu đáng kể trong nhiều thập kỷ và mối đe dọa này đang gia tăng", Mohsen Naghavi, đồng tác giả nghiên cứu từ Viện Đo lường Sức khỏe có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết. Nghiên cứu đã phân tích 22 mầm bệnh, 84 kết hợp thuốc và mầm bệnh, cùng 11 hội chứng nhiễm trùng như viêm màng não, dựa trên dữ liệu từ 520 triệu hồ sơ cá nhân trên toàn thế giới, bao gồm 204 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Phân tích này được công bố vào thời điểm quan trọng, trước cuộc họp cấp cao về AMR tại Liên Hợp Quốc dự kiến diễn ra vào ngày 26/9 tới đây, nhằm kêu gọi sự chú ý của cộng đồng quốc tế và thúc đẩy các hành động cần thiết để ngăn chặn thảm họa sắp tới.
Nhiều tiến bộ trong y học như phẫu thuật, hóa trị liệu, ghép tạng... phụ thuộc vào việc sử dụng kháng sinh để phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng. Kháng kháng sinh có thể làm đảo ngược những tiến bộ này và khiến các ca phẫu thuật trở nên nguy hiểm hơn.
Tại sao siêu vi khuẩn kháng thuốc trở nên nguy hiểm?
Kháng kháng sinh là một hiện tượng tự nhiên, trong đó vi khuẩn phát triển khả năng chống lại các loại thuốc kháng sinh mà chúng ta sử dụng để điều trị. Tuy nhiên, việc lạm dụng và sử dụng sai mục đích kháng sinh trong y học, chăn nuôi và nông nghiệp đã đẩy nhanh quá trình này, khiến nhiều loại vi khuẩn trở nên khó chữa trị hơn. Khi vi khuẩn phát triển khả năng kháng thuốc, các phương pháp điều trị truyền thống không còn hiệu quả, dẫn đến tỷ lệ tử vong cao hơn.
Không chỉ ảnh hưởng đến việc điều trị các bệnh thông thường như viêm phổi, nhiễm trùng vết thương hoặc viêm màng não, siêu vi khuẩn còn đe dọa cả những tiến bộ trong y học hiện đại như phẫu thuật, hóa trị ung thư và cấy ghép nội tạng, khi nguy cơ nhiễm trùng không thể kiểm soát trở nên quá cao.
Việc đối phó với AMR cần có sự hợp tác toàn cầu, bao gồm việc kiểm soát việc sử dụng kháng sinh, phát triển các loại thuốc mới và nâng cao nhận thức về mối nguy hiểm của siêu vi khuẩn. Đồng thời, cải thiện khả năng tiếp cận y tế, tăng cường các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng và phát triển các giải pháp điều trị hiệu quả là những biện pháp cấp bách.
Trong cuộc chiến chống lại siêu vi khuẩn, việc hành động ngay bây giờ có thể cứu sống hàng triệu người và bảo vệ tương lai y tế toàn cầu khỏi một cuộc khủng hoảng sức khỏe lớn.
Đức Khương
